Zuriñe GAINTZA: Ortografiaren gakoak

2015-07-01

Beste hizkuntzetako ortografien inguruan egin diren ikerketetak abiapuntutzat hartuta, euskarazko ortografia nola irakatsi aztertzen du; bere ikasgaiak Lehen Hezkuntzako irakasleei zuzenduta daude .

 
 

Zure helburuetako bat beste hizkuntzetan ortografiaren inguruan egin diren ikerketak plazaratzea da. Zein dira ikerketen ondorio nagusiak?

Ikerketa gehienek ingeles hitzen idazkera zuzena nola gertatzen den aztertzea dute xedea eta ikuspuntu kognitibotik hitzen idazkeraren inguruko ereduak plazaratzen dituzte. Euskarazko hitzen ezaugarriak kontuan hartuz, Eredu Duala da psikolinguistikatik hobeto azalduko duena; bide lexikoa eta bide fonologikoa biltzen dituena, hain zuzen.  Honi helduz, hitzen idazkera zuzena nola gertatzen den argudiatzen saiatuko gara.
Ikerketaren ondorioak asko dira. Lehen Hezkuntzako irakasleriaren interesa piztu dezaketen hainbat puntu daude. Alde batetik, hitzen idazkera ortografikoa landuz gero berau hobetzen dela, hau da, irakats daitekeela eta emaitzak desberdinak izango direla metodologiaren arabera. Beste aldetik, ikerketei esker, gaur egun badakigu hitzen ezaugarriek idazkera ortografikoa baldintzatuko dutela, osaturiko fonemak edo silabak direla-eta, edo eta maiztasuna, luzera, e.a.-en eraginez. Beti ere, arretaz aztertu behar ditugu ondorio guztiak, azken finean, beste hizkuntza batean burututako ikerketak baitira eta gure helburua euskarara egokitzeko bidea jorratzea da.
Horiek nola eta zertan aplikatu ditzakegu euskarara?
Lehendabizi, eta ikuspegi psikolinguistikotik, bai hizkuntza bera, euskara, bai hitzen ezaugarriak aztertu beharko ditugu, hobekien egokitzen den metodologiaz ohartzeko. Honi, faktore berri bat gehitu behar zaio, euskarak gizartean duen egoera. Gizarte elebiduna bagara ere, hizkuntza gutxitua da, eta honek ere bere ondorioak ditu idazkera ortografikoan.

Ortografia irakasteko metodo desberdinak azalduko dituzu ikastaroan, zerbait aurreratuko zeniguke?

Bai. Ikastaroan azalduko diren metodoak beste hizkuntzetan eginiko ikerketa desberdinetan frogatuak izan dira, hau da, enpirikoki nola eraman behar diren aurrera eta zer-nolako emaitzak lortzen diren frogatuta dago. Zehazki, ortografia irakasteko bost metodo aurkeztuko dira. Metodo hauek, Bizkaiko B eta D ereduko Lehen Hezkuntzako bi eskoletan frogatuak izan dira eta guztiak, lehen aipaturiko bideak lantzeko, teknika desberdinez baliatzen dira, dela irudimena, dela mugimendua edo irakurketa, besteak beste. Helburua bera da: irakasleek ortografia zuzena nola irakatsi, ikasleek ortografikoki zuzen idatz dezaten.
 
Euskaraz ez dagoela ikerketarik diozu. Zergatik? Euskal ortografia definitzen lan handia egin da azken harmakadotan...
Lan handia egin da eta guztiz beharrezkoa zaigu hitzen idazkeraren
ikerketan aurrera egiteko. Baina egia da, euskaraz ez dagoela ikerketarik  metodologiarik eraginkorrena zein izan daitekeen egiaztatzen duenik, beti ere, hitzen ortografia menderatzeko Lehen Hezkuntzako ikasleei begira. Egoera honen arrazoiak anitzak bezain ezezagunak izan daitezke, baliteke diru falta izatea (ikerketak kostu handia du), edo interesa falta edo honetan hasi baino lehen beharrezkoa den aurre ikerketa baten gabezia… nork daki. Dena den, hau ez da bakarrik euskaraz gertatzen,
izatez, gazteleraz ortografia irakasteko metodologiaren inguruan dagoen ikerketa bakarra Edurne Goikoetxea doktoreak eta biok burutu genuen eta emaitzak Journal of Research in Reading aldizkarian argitaratuko dira urtea bukatu baino lehen. Arlo honetan asko dago egiteke.