Noiz eta nola desmuntatu Olentzero?

2021-12-20

Haurra pentsamendu magikoa alboratu eta arrazoiketa logiko eta objektiboa garatzen hasten den neurrian, Olentzero eta antzeko mitoak zalantzan jartzen hasiko da. Haurrak bizi dezakeen galera sentimenduaren aurrean, "helduen mundura ongietorria egitea" proposatzen du Alvaro Beñaran psikomotrizistak, iniziazio erritu baten gisan.  

 
 
Noiz eta nola desmuntatu Olentzero?

H

aurrak kozkortzen doazen neurrian desberdin bizitzen dira Eguberriak familian, urterik urte elikatzen joan diren mitoa, Olentzerorena, apurka-apurka edo kasu batzuetan bat-batean, desmuntatzen hasten da. Nola eta noiz desmuntatu Olentzero? Galdetu diogu Alvaro Beñaran psikomotrizista eta pedagogoari. Nola pitzatu geuk puztu dugun fantasiazko globo hori? 

 

"Ez da heldua izango puxika lehertuko duena", argitu du psikomotrizistak. Egoera arruntetan eta haurraren garapena normala eta osasuntsua baldin bada, haurra bera izango da mitoa pitzatzen hasiko dena, handitzen doan heinean. “Lehenik eta behin, haur txikia kokatu behar dugu: haur txikiek 6-7 urtera arte pentsamendu magikoa daukate, hau da, ez daukate pentsamendu logikoa. Ez dute, oraindik, errealitatea modu logiko batean ikusten —7-8 urtetik aurrera hasiko dira errealitatea modu objektiboan ikusten— eta gertatzen denari azalpen logiko eta kognitiboak ematen; bitartean beraien emozioen eta sentimenduen bitartez interpretatuko dute mundua”. Haur txikiek mundua ulertzeko bilatzen dituzten azalpenak ez dira logikoak eta objektiboak, beraz, eta hor agertzen da magia. “Beraiek mundua horrela ikusten dute, magiatik ikusten dute, barrutik datorkien zerbait da, ez da helduak elikatu duen zerbait”, zehaztu du Beñaranek. Ipuinen adibidea jarri du: "Otsoak Txanogorritxu jango du, eta bukaeran, animaliari tripa ireki eta bizirik aterako da Txanogorritxu, baina haurrek ez dute galdetzen hori nola den posible, nola ez dagoen zatikatua adibidez. Haur txikiak beste plano batean daudelako, eta ipuinaren mezu sakona interesatzen zaielako”. 6-7 urterekin zalantzak azalduko dira: “Baina otsoak jan badu, Txanogorritxu txikituta egon beharko litzateke!”. Beñaranen aburuz, zalantza horiek adierazten dute haurra kozkortzen ari dela eta azalpen magikoak ez zaizkiola aski ingurunea eta mundua ulertzeko garaian.

 

Olentzerorekin antzekoa gertatzen da. “6, 7, 8 urte inguruan, haurra osasuntsu garatzen ari baldin bada, bere kabuz kirrinka egingo dio Olentzerok, eta galderak egiten hasiko da, dagoeneko tresna berri baten jabe egiten ariko baita: objektibotasuna. Adin horretatik aurrera, haurra errealitatea modu objektibo batean interpretatzeko gauza izango da”. Arrazoi logikoak behar ditu mundu hurbila eta urrunekoa azaldu eta ulertzeko. Garapenean ematen ari den jauzi hori detektatzeko, adi egoteko gomendioa egiten die Beñaranek gurasoei: “Zeharkakoak edo zuzenak diren galderak egiten hasten direnean, adi egon behar dugu, hala nola, ‘Zergatik erabili du Olentzerok nire urtebetetzetako oparietan erabili zenuten paper bera?’. Edo, ‘Olentzero nola sartzen da gau berean etxe guztietara?, Nola sartu da Olentzero gure etxera, ez badaukagu tximiniarik?’. Haurrak mitoa bere kabuz jarriko du kolokan, galderen bitartez, eta itaun horiek haurrari berari bueltatzea interesgarri jotzen du adituak: “Zuk zer uste duzu? Zuk zer pentsatzen duzu?”.

 

Askotan ingurukoak, gelako lagunak edo lehengusuak izan ohi dira, Olentzero desmuntatzen hasten direnak, eta zalantzak eta galderak leku gehiago hartzen hasiko dira haurraren pentsamenduan. Ulermen gaitasuna garatzen doan neurrian kausa-ondorioak lotzeko beharra areagotuko zaio. Batzuetan, objektibotasunaren erreminta berria guztiz bereganatu eta egia irentsi bitartean, trantsizio faseak biziko ditu haurrak: ingurukoek badakite, eta berak zalantzak ditu; edo jakin badaki, baina ez du sinetsi nahi… “Olentzero gurasoak direla onartu arren, Erregeak existitzen direla esatera ere pasatzen dira ume batzuk, trantsizio momentu horietan”. Utzi egin behar zaiela dio Beñaranek, "iritsiko zaie momentua".

 

Baina momentu batean egia esan behar zaio haurrari. Beñararen arabera, ez dago une hori noiz iritsiko den jakiteko errezeta magikorik, eta haurraren, familiaren eta ingurunearen arabera, desberdina izan ohi da. “Zalantza handiak dituenean, edo berak egia ondorioztatu duenean, esateko momentua izango da, bai”. Normalki 6 urtetik 8ra bitarteko tartean gertatu ohi dela nabarmendu du psikomotrizistak. “Badaude ume handiagoak oraindik Olentzerorengan sinesten dutenak, baina guraso bezala ez dugu tematu behar magiari eusten, hain zuzen ere, erreminta berriari eutsi behar zaio, pentsamendu logikoari”. Batzuetan haurrak ez eta gurasoak izan ohi dira mitoari eutsi nahi diotenak, “kosta egiten zaigu haurra handitzen ari dela onartzea eta ‘haurrak gaizki pasa ez dezan’ ezkutatu egiten diogu egia, nahiz eta bera berez prest dagoen”. Haurraren frustrazio gaitasuna zer nolakoa den eta gurasoekiko harremanak nolakoak diren erakutsiko du momentuak, Beñaranen arabera. “Haurraren frustrazio gaitasuna ongi garatu ez den familia batean zailtasun eta gatazka handiagoak egongo dira, baina egoera normaletan pauso aberasgarri bat izango da”.

 

Galera bat ekarri ohi du magia hausteak, baina galtzearekin batera irabazi ere egingo du haurrak, eta hori nabarmentzea gomendatzen du pedagogoak: “Helduen mundura ongietorria egin behar zaio haurrari, kozkortu dela erakusten duen iniziazio erritu bat da Olentzeroren magiaren galera. ‘Orain zuk badakizu handion sekretua, eta ez esan haur txikiei, hau handien sekretua baita’. Haurrak garatu duen erreminta berriari ongietorria egiteko momentua da. Hori da bizitza, zerbait irabaziko badugu, galerak egon behar dira”. Bizitzaren motore da handiago izate nahi hori, haurraren garapenarekin bat dator handiago egin nahi izatea, eta Beñaranen aburuz, Olentzeroren galera ere gisa horretan ulertu behar da: “Kontxo, ze pena eta ze galera Olentzerorena, baina era berean, handiagoa naiz; handien mundura iritsi naiz’”. 

Albiste gehiago