Ama hizkuntza, eskolako hizkuntza eta eskolatzea
2005-02-01
Kataluniako hezkuntza sistema hezkuntza elebidunaren parametroen arabera antolatua dago. Horrela, familiako hizkuntza edozein delarik ere, ikasle guztiek derrigorrezko hezkuntza bukatzen dutenean katalanaren eta gaztelaniaren ezagutza maila ona lor dezaten. Hezkuntza sistemak familiako hizkuntzari eusteko programak eta hizkuntza murgiltze programak elkartzen ditu, nahiz eta hizkuntza murgiltzeen antza duten zenbait eredu misto ere egon (Vila 2004a, 2005).
Hainbat programatan katalana erabiltzen da irakaskuntza-ikaskuntza jardueretan eta familiako hizkuntzak tratamendu berezia jasotzen du; bai eskolako hizkuntza gisa (familiako hizkuntzari eusteko programak) bai heziketa praktika gisa (murgiltze programak).
Planteamendu hori egokia zen Kataluniako ikasleria elebiduna zenean, hots, 80ko hamarkadan. Ikasleen % 60ren ama hizkuntza gaztelania zen eta % 40rena katalana. Aipatu programen emaitzak positiboak izan dira (ikus Vila 1995) eta Kataluniako ikasleen gaitasun elebiduna bultzatzeko balio izan dute. Dena dela, programa elebidun gehienetan gertatzen denaren ildotik (Swain, 1995), bigarren hizkuntzako ahozko gaitasuna beti txikiagoa da lehen hizkuntzakoa baino. Horrela, hizkuntza murgiltze programetako ikasleak gaitasun ona lortzen du eskolako hizkuntzan irakaskuntza-ikaskuntzako jarduerak egiteko, baina ahozkoan katalana ama hizkuntzatzat duenak adinako mailarik ez du lortzen (Arnau eta Serra, 1002).
Gainera, hizkuntzako murgiltze programak tresna egokiak dira gizarte eta familia inguruneetan presentziarik ez duen hizkuntza bat ikasteko, baina ez ikaslearen berezko hizkuntza aldatzeko edo eskolako hizkuntzan oinarritutako balizko nortasun homogeneoa "ezartzeko". Horregatik, nahiz eta Kataluniako hizkuntza murgiltze programan dagoen ikasleak bere ikasketako jarduerak katalanez egin, gela barruko nahiz kanpoko harreman pertsonaletan gaztelania erabiltzen du (Mena, 1995).
Edonola ere, azken urteetan erabat aldatu da Kataluniako egoera. Bartzelonan, esaterako, 2004-05 ikasturtean eskolatu diren 3 urteko haurren % 13 atzerritarrak dira, eta Girona probintziako Salt herrian % 50. Orain dela 10 urte pentsaezina zen egoera horrek arazoak sorrarazi dizkio Kataluniako hezkuntza sistemari (Vila, 2004b, 2004c), oinarriak eta planteamendu teorikoak zalantzan jartzen baititu. Familiako hizkuntzak asko ugaritu dira eta baliogabetuta gelditu da eredu elebiduna, zeina irakasle guztiek ezagutzen zituzten bi hizkuntzetan oinarritzen zen. Ondorioz, Katalunian eskolatutako haur eta gazte atzerritar gehienei eskaintzen zaien eredua hizkuntza murgiltzearena da, eta horrek arazoak sorrarazi ditu (Vila 1998, Vila 2004a).
Horrekin batera, garrantzi handiko fenomeno bat sortu da: "kontzentrazio artifizialak". Nahiz eta familia autoktonoek esan ez zaiela axola euren seme-alabak etorkinekin batera eskolatzea, eskoletatik atera egiten dituzte. Ondorioz, eskola horietako ikasle atzerritarren ehunekoa herrialdeko proportzioarekin alderatuz askoz ere altuagoa da. Horrenbestez, orain arte Katalunian ezezaguna zen egoera sortu da: sei, zazpi edo zortzi hizkuntza desberdin dira gelako haurren ama hizkuntzak, eta gainera, urtez urte, hizkuntza horiek alda daitezke, batzuk desagertu eta beste berri batzuk gehitu. Egia da Katalunian "berria" den egoera hori dagoeneko "zaharra" dela Europako beste zenbait lekutan. Baina aldi berean, egia da zaila dela bi alderdiak batzen dituzten hezkuntza praktikak edo esperientziak aurkitzea: batetik, gelako hizkuntz aniztasuna, eta bestetik, ikasleen aniztasuna gelako hizkuntzaren ezagutzaren gainean. Bigarren puntu hori oso garrantzitsua da, batez ere kontuan harturik Kataluniako hezkuntza sisteman berandu eskolatzen direla asko. Beraz, gela berean ikasle hasiberriak eta hezkuntza sistema katalanean lau, bost edo sei urte daramatzatenak elkartzen dira.
Normalean hezkuntza elebidunaz eztabaidatu izan denean, ikaslearen berezko hizkuntza eskolan landu edo eztabaidatu izan da (Appel, 1988). Haatik, hausnarketa gutxi egin dira honi buruz: nola egin linguistikoki heziketa praktika aberasgarriak murgiltze programetan, ikasleek eskolako hizkuntzaz duten ezagutza oso desorekatua eta askotarikoa baldin bada.
Horren inguruko ikerketa etnografiko bat egin dugu ikasleen % 80 baino gehiago atzerritarrak diren eskola bateko Lehen Hezkuntzako 1. mailan.
Metodologia
Eskola Salt herrian (30.000 biztanle ditu) dago eta Gironako metropoli barrutiko zati da, SarrÃa eta Sant Juliá de Ramis-ekin batera. Salten etorkin asko bizi da (% 20 inguru) eta eskola publikoetan duten presentzia garrantzitsua da. Baita gehiengoa diren herriko zenbait gunetan ere.
Eskola Haur eta Lehen Hezkuntzakoa da eta bi lerro ditu. Gela bakoitzeko tutore bat dute, espezialistekin batera. Horrez gain, "solasaldi gela"-ren arduradun diren bi pertsona daude eta berandu eskolatzen diren ikasleak joaten dira bertara. Irakaskuntza-ikaskuntzako hizkuntza katalana da eta gaztelania ikasgai modura irakasten da Lehen Hezkuntzako 3. mailatik aurrera.
Ikasleen ezaugarriak
Nahiz eta legediaren arabera gelako ratioa 25 ikaslekoa izan, aztertutako gelan 29 ikasle zeuden. Bost hizkuntza daude presente eta jatorrizko herrialdeak zazpi dira. Sei espainiarretatik bat gaztelania/arabiar elebiduna da eta beste bi ijitoak. 29 ikasletatik 14 3 urterekin eskolatu ziren, bost 5 urterekin, sei 6 urterekin eta gainontzeko laurak 2003-04 ikasturtean. Ikasleen familiak maila soziokultural baxukoak dira. Lau ikaslek laguntza indibiduala eta espezifikoa jasotzen dute. Ikasle gehienak etxera joaten dira bazkaltzera, eta beraz, 9:00etatik 12:00etara eta 15:00etatik 17:00etara joaten dira eskolara. Bi ikaslek askotan huts egiten dute eta beste batek lau hilabete pasa ditu jatorrizko herrialdean.
Prozedura
Ikerketa egin duten bi pertsonek gelako jardueretan hartu dute parte pare bat goizetan eta batez ere haurrek zein hizkuntza erabiltzen zuten aztertu dute.
Emaitzak
Emaitzak bi taldetan sailkatu ditugu: lehenbizikoan familiako hizkuntzari buruzko behaketak eta bigarrengoan eskolako hizkuntzaren ezagutza eta erabilera.
Familiako hizkuntza, katalana edo gaztelania?
Ikasleek gela barruko harreman gehienak katalanez egiten dituzte, bai eskolakideekin bai helduekin. Normala da. Izan ere, 3 urteko gelan, hainbeste hizkuntza egonik, haurrek "hizkuntza franko" bat behar dute euren artean erlazionatzeko. Haur gehienek katalanaren bitartez ezagutu dute elkar. Beraz, eskolako lehen urteetan, behintzat, hizkuntza horretan erlazionatzen dira.
Gaztelaniaren erabilera
Edonola ere, zenbait egoeratan etxeko hizkuntza edo gaztelania erabiltzen dituzte. Gaztelaniari dagokionez, gaztelania dakiten ikasleen artean eta gaztelania dakiten eta ez dakitenen artean agertzen da (gogora ekarri behar dugu ama hizkuntzatzat katalana duen inor ez dagoela). Ikasle atzerritarraren inguru sozialean gaztelaniak pisu handia du, eta nahiz eta eskolan dena katalanez egin, eskolatik kanpoko erlazio sozialetan gaztelania ikasten dute.
Gironan bizi diren Europako komunitatetik harat etorritako etorkinen bizi baldintzen inguruan egindako ikerketa baten arabera (UPD, 2004), % 50ek ez dute katalana ulertzen, eta gaztelaniaren kasuan % 15ek. Ahozkoari dagokionez, % 78k diote badakiela gaztelaniaz hitz egiten, eta katalanari dagokionez % 18ra jaisten da kopurua. Gurasoek bezalaxe, haurrek ere kontaktu handia dute gaztelaniarekin eta azkar ikasten dute. Sarritan, katalana eskolako pertsona helduek baino ez dute erabiltzen.
Familietako hizkuntzen erabilera
Hizkuntza bera duten ikasleak aisialdi egoeran elkartzen direnean agertzen dira familiako hizkuntzak. Bi egoeratan gertatzen da hori: jolas-orduan eta gelan eskolako ekintza bukatzen dutenean.
Jolas orduan etnia berekoak elkartu ohi dira. Testuinguru horretan euren hizkuntza erabiltzen dute, nahiz eta gaztelaniarekin, edota kasu batzuetan katalanarekin, nahastu.
Hizkuntza eta identitatea
Haur horiek badakite testuinguru eleanitz batean bizi direla, eta nortasun iturri garrantzitsutzat hartzen dute euren hizkuntza. Bereziki arabiera hitz egiten dutenen kasuan gertatzen da hori.
Eskolako hizkuntzaren ezagutza
Esan bezala, gela barruko harremanak katalanez garatzen dira ikasleen artean, baina "esaten eta egiten" dutena xehetasunez aztertu ondoren, zera ikusten da: esaldi motzak eta sinpleak erabiltzen dituztela, termino deiktikoz beteak, hiztegi pobrearekin eta "hemen eta orain" kokaturik. Ez da desberdintasunik ikusten eskolaurrean edota beranduago hasitako ikasleen artean.
Hizkuntz gaitasunen testuingurua
Cummins-ek (1979), egoera informalen eta formalen arabera, hizkuntzaren erabileran inplikatuta dauden gaitasunen arteko aldea aipatzen du. Beste modu batera esanda, ez da gauza bera aurrez aurreko elkarrizketa batean hitz egitea zeinu ez linguistikoak ere erabiliz, edo solaskidea ikusten ez den egoera formal batean, non hizkuntzaren bidez soilik jaso daitekeen informazioa. Gaitasunak desberdinak dira bietan. Gauzak horrela, Cummisek dio (1979) hizkuntzaren erabileran inplikatuta dauden gaitasunak ez daudela alderdi formalekin lotuta (morfologia, sintaxia, fonologia eta abar), baizik eta hizkuntzaren erabilera orokorrarekin. Horrela, edozeinek hizkuntza bat erabiltzen duenean, bakoitzaren azpian gaitasun komun bat dagoela esan nahi du. Gaitasun hori ez da jaiotzez izaten eta ez da hegaztiei hegoak hazten zaizkien bezala hazten. Hizkuntza bat erabiltzen ikastean sortzen da. Beste modu batera esanda, hizkuntza bat ikastea ez da beste hizlariek edo entzuleek erabiltzen dituzten alderdi formalak txertatzea soilik, hizkuntza erabiltzen jakiteko gaitasunak garatzea ere bada. Hizkuntzarekin gauzak egiten jakitea da.
Hizkuntza testuinguru anitzetan erabiltzeko gaitasun batzuk eduki behar dira, eta horretarako, lehendik hizkuntza testuinguru jakinetan erabiltzen ikasi behar da. Gure haurrek arazo hori daukate: badakite eskolako hizkuntza testuinguru jakinetan erabiltzen, baina ez hortik at. Ez dute ikasi eskola jarduerak "eskolako hizkuntzaren bitartez" egiten, eta beren hizkuntza propioan ere ez, eskolan ez baita lantzen. Ondorioz, hizkuntzaren hainbat erabilera (irakurketa eta idazketarekin erlazionatutakoak batik bat) mekanikoki ikasten dituzte eta ez dira gai "hemen eta orain" horretatik atera eta beste testuinguru batean aplikatzeko.
Ondorioak
Aztertutako gelako ikasleak normalean eskolako hizkuntza erabiltzen du bere harreman sozialetan eta irakasleekin. Dena den, beren hizkuntza propioak eta gaztelaniak ere badute presentzia. Gaztelania ez da hispanoen hizkuntza soilik, ikasle guztiena baita; eta hizkuntza propioa etnia berekoekin hitz egiteko erabiltzen du.
Gehienek katalana jakin arren, horrek ez du esan nahi gai direnik eskolako ekintzetan erabiltzeko. Alderantziz, oso erabilera mugatua dute eta hizkuntz gaitasun gehiago behar den jardueretan porrot egiten dute, ez baitira gai eskolako hizkuntzaren esanahia eta zentzua ulertzeko. Ondorioz, jarduera asko mekanikoki egiten dituzte eta ikasketa balioa galtzen du, esanahia ikasi gabe errepikatu eta kopiatu baino ez baitute egiten.
Behin horretaz jabetuta, garrantzitsua da eztabaidatzea nola egin aurrera hezkuntza praktikan ikasle guztiek eskolako hizkuntzan dituzten gaitasunak gara ditzaten. Zentzu horretan, aipatu dugun programa, eta oro har, atzerriko ikasleak eskolatzeko erabiltzen diren programa guztiak hizkuntza murgiltze programak dira eta izango dira. Eta beraz, ez dago eskolak bere hizkuntzarentzat eskatzen dituen hizkuntz gaitasunak garatzeko aukerarik. Gure ustez, beste modu batera planteatu behar dira gauzak: ikaslearen ama hizkuntza eskolakoa ez den beste bat dela aintzat hartuta, heziketa praktikan egin behar diren jardueretan beharrezkoak diren laguntzek agertu behar dute ikasleak eskolako hizkuntza menpera dezan. Zentzu horretan, familiako hizkuntza kontuan hartzea bezain garrantzitsua da eskolako hizkuntza menperatzeko gaitasunak modu askotara lantzea.
Ikasleek beraien artean laguntzeko joera handirik ez dute. Zaila da talde lan eta elkarlan jarrerak edukitzea jarduerak indibidualak baldin badira, ez batere funtzionalak eta ezagutza areagotzeko ez badute balio. Horregatik, gela barruetan dagoen aniztasunari erantzuteko, egungo eskemari buelta eman behar zaio. Egun "norbaitek irakatsi egiten du" eta "norbaitek ikasi egiten du", baina ez da elkarlanik egiten elkarrekin irakatsi eta ikasteko. •
Planteamendu hori egokia zen Kataluniako ikasleria elebiduna zenean, hots, 80ko hamarkadan. Ikasleen % 60ren ama hizkuntza gaztelania zen eta % 40rena katalana. Aipatu programen emaitzak positiboak izan dira (ikus Vila 1995) eta Kataluniako ikasleen gaitasun elebiduna bultzatzeko balio izan dute. Dena dela, programa elebidun gehienetan gertatzen denaren ildotik (Swain, 1995), bigarren hizkuntzako ahozko gaitasuna beti txikiagoa da lehen hizkuntzakoa baino. Horrela, hizkuntza murgiltze programetako ikasleak gaitasun ona lortzen du eskolako hizkuntzan irakaskuntza-ikaskuntzako jarduerak egiteko, baina ahozkoan katalana ama hizkuntzatzat duenak adinako mailarik ez du lortzen (Arnau eta Serra, 1002).
Gainera, hizkuntzako murgiltze programak tresna egokiak dira gizarte eta familia inguruneetan presentziarik ez duen hizkuntza bat ikasteko, baina ez ikaslearen berezko hizkuntza aldatzeko edo eskolako hizkuntzan oinarritutako balizko nortasun homogeneoa "ezartzeko". Horregatik, nahiz eta Kataluniako hizkuntza murgiltze programan dagoen ikasleak bere ikasketako jarduerak katalanez egin, gela barruko nahiz kanpoko harreman pertsonaletan gaztelania erabiltzen du (Mena, 1995).
Edonola ere, azken urteetan erabat aldatu da Kataluniako egoera. Bartzelonan, esaterako, 2004-05 ikasturtean eskolatu diren 3 urteko haurren % 13 atzerritarrak dira, eta Girona probintziako Salt herrian % 50. Orain dela 10 urte pentsaezina zen egoera horrek arazoak sorrarazi dizkio Kataluniako hezkuntza sistemari (Vila, 2004b, 2004c), oinarriak eta planteamendu teorikoak zalantzan jartzen baititu. Familiako hizkuntzak asko ugaritu dira eta baliogabetuta gelditu da eredu elebiduna, zeina irakasle guztiek ezagutzen zituzten bi hizkuntzetan oinarritzen zen. Ondorioz, Katalunian eskolatutako haur eta gazte atzerritar gehienei eskaintzen zaien eredua hizkuntza murgiltzearena da, eta horrek arazoak sorrarazi ditu (Vila 1998, Vila 2004a).
Horrekin batera, garrantzi handiko fenomeno bat sortu da: "kontzentrazio artifizialak". Nahiz eta familia autoktonoek esan ez zaiela axola euren seme-alabak etorkinekin batera eskolatzea, eskoletatik atera egiten dituzte. Ondorioz, eskola horietako ikasle atzerritarren ehunekoa herrialdeko proportzioarekin alderatuz askoz ere altuagoa da. Horrenbestez, orain arte Katalunian ezezaguna zen egoera sortu da: sei, zazpi edo zortzi hizkuntza desberdin dira gelako haurren ama hizkuntzak, eta gainera, urtez urte, hizkuntza horiek alda daitezke, batzuk desagertu eta beste berri batzuk gehitu. Egia da Katalunian "berria" den egoera hori dagoeneko "zaharra" dela Europako beste zenbait lekutan. Baina aldi berean, egia da zaila dela bi alderdiak batzen dituzten hezkuntza praktikak edo esperientziak aurkitzea: batetik, gelako hizkuntz aniztasuna, eta bestetik, ikasleen aniztasuna gelako hizkuntzaren ezagutzaren gainean. Bigarren puntu hori oso garrantzitsua da, batez ere kontuan harturik Kataluniako hezkuntza sisteman berandu eskolatzen direla asko. Beraz, gela berean ikasle hasiberriak eta hezkuntza sistema katalanean lau, bost edo sei urte daramatzatenak elkartzen dira.
Normalean hezkuntza elebidunaz eztabaidatu izan denean, ikaslearen berezko hizkuntza eskolan landu edo eztabaidatu izan da (Appel, 1988). Haatik, hausnarketa gutxi egin dira honi buruz: nola egin linguistikoki heziketa praktika aberasgarriak murgiltze programetan, ikasleek eskolako hizkuntzaz duten ezagutza oso desorekatua eta askotarikoa baldin bada.
Horren inguruko ikerketa etnografiko bat egin dugu ikasleen % 80 baino gehiago atzerritarrak diren eskola bateko Lehen Hezkuntzako 1. mailan.
Metodologia
Eskola Salt herrian (30.000 biztanle ditu) dago eta Gironako metropoli barrutiko zati da, SarrÃa eta Sant Juliá de Ramis-ekin batera. Salten etorkin asko bizi da (% 20 inguru) eta eskola publikoetan duten presentzia garrantzitsua da. Baita gehiengoa diren herriko zenbait gunetan ere.
Eskola Haur eta Lehen Hezkuntzakoa da eta bi lerro ditu. Gela bakoitzeko tutore bat dute, espezialistekin batera. Horrez gain, "solasaldi gela"-ren arduradun diren bi pertsona daude eta berandu eskolatzen diren ikasleak joaten dira bertara. Irakaskuntza-ikaskuntzako hizkuntza katalana da eta gaztelania ikasgai modura irakasten da Lehen Hezkuntzako 3. mailatik aurrera.
Ikasleen ezaugarriak
Nahiz eta legediaren arabera gelako ratioa 25 ikaslekoa izan, aztertutako gelan 29 ikasle zeuden. Bost hizkuntza daude presente eta jatorrizko herrialdeak zazpi dira. Sei espainiarretatik bat gaztelania/arabiar elebiduna da eta beste bi ijitoak. 29 ikasletatik 14 3 urterekin eskolatu ziren, bost 5 urterekin, sei 6 urterekin eta gainontzeko laurak 2003-04 ikasturtean. Ikasleen familiak maila soziokultural baxukoak dira. Lau ikaslek laguntza indibiduala eta espezifikoa jasotzen dute. Ikasle gehienak etxera joaten dira bazkaltzera, eta beraz, 9:00etatik 12:00etara eta 15:00etatik 17:00etara joaten dira eskolara. Bi ikaslek askotan huts egiten dute eta beste batek lau hilabete pasa ditu jatorrizko herrialdean.
Prozedura
Ikerketa egin duten bi pertsonek gelako jardueretan hartu dute parte pare bat goizetan eta batez ere haurrek zein hizkuntza erabiltzen zuten aztertu dute.
Emaitzak
Emaitzak bi taldetan sailkatu ditugu: lehenbizikoan familiako hizkuntzari buruzko behaketak eta bigarrengoan eskolako hizkuntzaren ezagutza eta erabilera.
Familiako hizkuntza, katalana edo gaztelania?
Ikasleek gela barruko harreman gehienak katalanez egiten dituzte, bai eskolakideekin bai helduekin. Normala da. Izan ere, 3 urteko gelan, hainbeste hizkuntza egonik, haurrek "hizkuntza franko" bat behar dute euren artean erlazionatzeko. Haur gehienek katalanaren bitartez ezagutu dute elkar. Beraz, eskolako lehen urteetan, behintzat, hizkuntza horretan erlazionatzen dira.
Gaztelaniaren erabilera
Edonola ere, zenbait egoeratan etxeko hizkuntza edo gaztelania erabiltzen dituzte. Gaztelaniari dagokionez, gaztelania dakiten ikasleen artean eta gaztelania dakiten eta ez dakitenen artean agertzen da (gogora ekarri behar dugu ama hizkuntzatzat katalana duen inor ez dagoela). Ikasle atzerritarraren inguru sozialean gaztelaniak pisu handia du, eta nahiz eta eskolan dena katalanez egin, eskolatik kanpoko erlazio sozialetan gaztelania ikasten dute.
Gironan bizi diren Europako komunitatetik harat etorritako etorkinen bizi baldintzen inguruan egindako ikerketa baten arabera (UPD, 2004), % 50ek ez dute katalana ulertzen, eta gaztelaniaren kasuan % 15ek. Ahozkoari dagokionez, % 78k diote badakiela gaztelaniaz hitz egiten, eta katalanari dagokionez % 18ra jaisten da kopurua. Gurasoek bezalaxe, haurrek ere kontaktu handia dute gaztelaniarekin eta azkar ikasten dute. Sarritan, katalana eskolako pertsona helduek baino ez dute erabiltzen.
Familietako hizkuntzen erabilera
Hizkuntza bera duten ikasleak aisialdi egoeran elkartzen direnean agertzen dira familiako hizkuntzak. Bi egoeratan gertatzen da hori: jolas-orduan eta gelan eskolako ekintza bukatzen dutenean.
Jolas orduan etnia berekoak elkartu ohi dira. Testuinguru horretan euren hizkuntza erabiltzen dute, nahiz eta gaztelaniarekin, edota kasu batzuetan katalanarekin, nahastu.
Hizkuntza eta identitatea
Haur horiek badakite testuinguru eleanitz batean bizi direla, eta nortasun iturri garrantzitsutzat hartzen dute euren hizkuntza. Bereziki arabiera hitz egiten dutenen kasuan gertatzen da hori.
Eskolako hizkuntzaren ezagutza
Esan bezala, gela barruko harremanak katalanez garatzen dira ikasleen artean, baina "esaten eta egiten" dutena xehetasunez aztertu ondoren, zera ikusten da: esaldi motzak eta sinpleak erabiltzen dituztela, termino deiktikoz beteak, hiztegi pobrearekin eta "hemen eta orain" kokaturik. Ez da desberdintasunik ikusten eskolaurrean edota beranduago hasitako ikasleen artean.
Hizkuntz gaitasunen testuingurua
Cummins-ek (1979), egoera informalen eta formalen arabera, hizkuntzaren erabileran inplikatuta dauden gaitasunen arteko aldea aipatzen du. Beste modu batera esanda, ez da gauza bera aurrez aurreko elkarrizketa batean hitz egitea zeinu ez linguistikoak ere erabiliz, edo solaskidea ikusten ez den egoera formal batean, non hizkuntzaren bidez soilik jaso daitekeen informazioa. Gaitasunak desberdinak dira bietan. Gauzak horrela, Cummisek dio (1979) hizkuntzaren erabileran inplikatuta dauden gaitasunak ez daudela alderdi formalekin lotuta (morfologia, sintaxia, fonologia eta abar), baizik eta hizkuntzaren erabilera orokorrarekin. Horrela, edozeinek hizkuntza bat erabiltzen duenean, bakoitzaren azpian gaitasun komun bat dagoela esan nahi du. Gaitasun hori ez da jaiotzez izaten eta ez da hegaztiei hegoak hazten zaizkien bezala hazten. Hizkuntza bat erabiltzen ikastean sortzen da. Beste modu batera esanda, hizkuntza bat ikastea ez da beste hizlariek edo entzuleek erabiltzen dituzten alderdi formalak txertatzea soilik, hizkuntza erabiltzen jakiteko gaitasunak garatzea ere bada. Hizkuntzarekin gauzak egiten jakitea da.
Hizkuntza testuinguru anitzetan erabiltzeko gaitasun batzuk eduki behar dira, eta horretarako, lehendik hizkuntza testuinguru jakinetan erabiltzen ikasi behar da. Gure haurrek arazo hori daukate: badakite eskolako hizkuntza testuinguru jakinetan erabiltzen, baina ez hortik at. Ez dute ikasi eskola jarduerak "eskolako hizkuntzaren bitartez" egiten, eta beren hizkuntza propioan ere ez, eskolan ez baita lantzen. Ondorioz, hizkuntzaren hainbat erabilera (irakurketa eta idazketarekin erlazionatutakoak batik bat) mekanikoki ikasten dituzte eta ez dira gai "hemen eta orain" horretatik atera eta beste testuinguru batean aplikatzeko.
Ondorioak
Aztertutako gelako ikasleak normalean eskolako hizkuntza erabiltzen du bere harreman sozialetan eta irakasleekin. Dena den, beren hizkuntza propioak eta gaztelaniak ere badute presentzia. Gaztelania ez da hispanoen hizkuntza soilik, ikasle guztiena baita; eta hizkuntza propioa etnia berekoekin hitz egiteko erabiltzen du.
Gehienek katalana jakin arren, horrek ez du esan nahi gai direnik eskolako ekintzetan erabiltzeko. Alderantziz, oso erabilera mugatua dute eta hizkuntz gaitasun gehiago behar den jardueretan porrot egiten dute, ez baitira gai eskolako hizkuntzaren esanahia eta zentzua ulertzeko. Ondorioz, jarduera asko mekanikoki egiten dituzte eta ikasketa balioa galtzen du, esanahia ikasi gabe errepikatu eta kopiatu baino ez baitute egiten.
Behin horretaz jabetuta, garrantzitsua da eztabaidatzea nola egin aurrera hezkuntza praktikan ikasle guztiek eskolako hizkuntzan dituzten gaitasunak gara ditzaten. Zentzu horretan, aipatu dugun programa, eta oro har, atzerriko ikasleak eskolatzeko erabiltzen diren programa guztiak hizkuntza murgiltze programak dira eta izango dira. Eta beraz, ez dago eskolak bere hizkuntzarentzat eskatzen dituen hizkuntz gaitasunak garatzeko aukerarik. Gure ustez, beste modu batera planteatu behar dira gauzak: ikaslearen ama hizkuntza eskolakoa ez den beste bat dela aintzat hartuta, heziketa praktikan egin behar diren jardueretan beharrezkoak diren laguntzek agertu behar dute ikasleak eskolako hizkuntza menpera dezan. Zentzu horretan, familiako hizkuntza kontuan hartzea bezain garrantzitsua da eskolako hizkuntza menperatzeko gaitasunak modu askotara lantzea.
Ikasleek beraien artean laguntzeko joera handirik ez dute. Zaila da talde lan eta elkarlan jarrerak edukitzea jarduerak indibidualak baldin badira, ez batere funtzionalak eta ezagutza areagotzeko ez badute balio. Horregatik, gela barruetan dagoen aniztasunari erantzuteko, egungo eskemari buelta eman behar zaio. Egun "norbaitek irakatsi egiten du" eta "norbaitek ikasi egiten du", baina ez da elkarlanik egiten elkarrekin irakatsi eta ikasteko. •
