Zer deritzozu merkatal eremutik eskolara jausi zaigun

hezkuntzaren "kalitate" honi?

Horixe da, hain zuzen, gaur egun hezkuntza munduan diharduten politikoek, gurasoek,

irakasleek eta ikasleek aldarrikatzen dutena: hezkuntza kalitatearen beharra..

Badaezpada, aspaldi honetan definizio abstraktuen oso lagun egin garenez gero, eta

hezkuntzaren kalitatearen inguruan hainbeste balore, interes, arrazoi, aukera eta asmo

dabilenez, haren esanahia argitzea komenigarria litzatekeela iruditzen zait. "Egiazko

kalitatezko irakaskuntzak geroz eta kontzienteago, arduratsuago eta gaitasun

handiagokoak izaten lagundu behar die ikasleei, beren ezaguera eta helburu

arduratsuekin eurengan eta bere inguruan eragin ahal izateko", eta horrelakoak esaten

dira. Era honetako definizio abstraktuek, ordea, duda asko sortzen dizkigute, ez

baitigute haren praxiaren nolakotasunaren arrasto txikienik ere uzten. Nola eragin

dezake gazte batek bere ingurunean? Nolakoa izan beharko luke eragin horrek baikorra

eta onartua izateko? Nola ebaluatu hori? Nork? Noiz?

Bestalde, ona litzateke horrelako definizioak euren kontestuetan kokatzea. Protagonistek

beraiek izan beharko lukete hezkuntza kalitatearen definizioaz gogoeta egin eta

etengabeko prozesu demokratiko batean oinarrituz hura garatu beharko luketenak.

Gainera, hezkuntza kalitateaz mintzatzeak kontzeptu zabalago batera eramaten gaitu,

gizartearenera alegia, edota kontzeptu murriztuago batera, hots, hiritar bakoitzarengana.

Halere, zein kalitateri buruz ari gara hitz egiten prozesuaren bukaeran arrakastatsuenak

izatera ailegatzen direnak, hots, agintariak, ez badira kapaz opresioa, pobrezia,

ezberdintasunak, injustizia desagertarazteko?



Zein azterketa egin beharko litzateke, beraz, kalitatea definitzeko?

Kalitatea definitzerakoan ezinbestekoa da dugun gizarteaz eta nahiko genukeen

gizarteaz gogoeta egitea. Inorentzat ez da berria neoliberalismoa guztia ari dela

inbaditzen: eraginkortasuna, lehiakortasuna, demokrazia ekartzeagatik liberalismoari

diogun zorra, paregabeko soluziobideak diren merkatuko legeak, giza izaeraren berezko

korrupzio eta aldearen onarpena, pribatizazioak, finantza sistemen arau eza,

indibidualismoa, produktibitatea, eklektizismoa...

Eskolak, aldiz, ezberdintasunak gainditzean, justizia eta dibertsitatearen errespetuan,

ulermenean, kritika eta analisiaren garapenean oinarritu behar du. Zein paper jokatzen

du, orduan, hezkuntza sistemak horretan guztian? Nola ezkontarazi funtsean kontrakoak

diren bi joera hauek?



Zein eskola eredu bultzatzen du neoliberalismoak?

Neoliberalismoak deszentralizatua eta gerentzia-kutsuko eskola bultzatzen du.

Errendimendua ardatz duen enpresa bat bilakatu nahi da eskola. Alerta argia piztu nahi

dut nik horren guztiaren atzean tranpa handi bat dagoelako. Zenbakarriak diren

helburuak, froga estandarizatuen erabilera, sinplifikazioak eta zientziaren

sasineutraltasuna aldarrikatzea tranpa hilgarriak bihurtzen dira "lurreko

behartsuenentzat", Freirek esan zuen bezala.



Zabalduko al zeniguke hau?

Nik nabaritzen ditudan tranpa hauetako bat gehiegizko sinplifikazioarena da. Adibidez,

eskolan arrakasta izatea emaitza akademikoaren arrakastarekin identifikatzearena. Eta

hau gainera, adimenaren funtzio aberatsenak (ulermenarena, analizatzearena,

konparatzearena, iritzia ematearena, sortzearena...) kontuan hartzen ez dituzten froga

estandarizatuen bidez egiten delarik.

Kalitatea bera ere kalitaterako baldintzekin nahastu egiten da, hots, instalazio onak

edukitzeak, irakasle-ikasle ratio txikiak edo bitarteko didaktiko ugari izateak ez dute

berez kalitatea bermatzen. Instalazio horietan torturatzen ari daitezke , eta bitartekoak

ukitu gabe gordeta.

Halaber, kalitatearen funtsezko elementuak bazterrean uzten dira, hezkuntza prozesuen

etika, esaterako eta hezkuntza ekintza morala denez, ezin dugu etika ahaztu.

Teknifikazioarena da beste tranpa bat. Uste da zehatza eta objektiboa zenbakitan ematen

dena bakarrik dela, baina hezkuntza den bezalako ekintza konplexua ezin da horrela

neurtu.

Edonor bat etorriko litzateke benetako hezkuntza kalitatea baloreetan eta prozesuetan

datzala esatean, baina garaia heltzen denean, esparruen konplexutasunagatik edo

baloratzeko bitarteko faltagatik edo denbora premiagatik edo... azkenean emaitzen

neurketara jotzen da beti.

Pertsona, esperientzia eta ikastetxeen arteko konparazioak egiteko arriskua ere badago,

hots, konparaezinak diren errealitateak konparatu eta ahulen ezberdintasunak

areagotuko dituen erabakiak hartzearen arriskua sortu, hain zuzen.

Bestalde, gerta daitekeena da informeen emaitzen manipulazioa ere egitea, adibidez

boterearentzat kaltegarria den zatiren bat ezkutatuz.



Zein ondoriotara garamatza honek guztiak?

Kalitateari buruzko eztabaidak irekita egon behar luke beti, gizartea aldatuz doalako,

ezaguerak ere berritzen eta beharrak dibertsifikatzen. Etengabeko eztabaida honetan,

gainera, gizarte osoak hartu beharko luke parte, eskola gizarteari egiten dion zerbitzuan

hezurmamitzen baita.

Halaber, nire iritzia da ikasleriak ezinbesteko partaide beharko lukeela izan kalitatearen

definizioan eta haren aplikazioan. Akats handia da ikasleak kalitatezko ikasketei

antzemateko gai ez direla uste izatea. Gai baten edukiak ez menperatzeak ez du esan

nahi kalitatezko irakaskuntzari antzematerik ez dagoenik, hori apendizea kendu dioten

gaixoari ebakuntza ondo joan den ala ez jakiteko gaitasuna ukatzea bezalakoxea

litzateke.



Zertaz jantziko zenuke, orduan, hezkuntza kalitatea?

Benetako kalitatezko hezkuntzak ezaugarri hauek behar ditu:

- Ikasketa esanguratsu eta garrantzizkoak ahalbidetuko lituzke, eta ez ikasleentzat soilik,

baita irakasleentzat ere. Eskolak ikasteko komunitate kritikoa izan behar du eta ez

eztabaidaezinak eta hegemonikoak diren ezagueren transmititzaile hutsa.

- Ikasteko gogoa esnatu, bultzatu eta garatuko luke. Jakiteko

gogoa betiko hiltzen duten irakas-ikas prozesu asko daude gure artean.

- Beharrezko duen informazio guztia aurkitzeko gai izatera bultzatuko luke ikaslea,

agindupeko ikaslea ez bilakatzeko eta behar duen hura bere kasa aurkitzeko kapaza izan

dadin.

- Errealitatea ikertuz eta arakatuz ezaguerak aurkitzen lagunduko luke. Ikertzaile izatea

ez dagokie irakasleei soilik, ikasleentzako helburua ere behar du izan.

- Morala den praxian gauzatuko litzateke. Horrela pertsonak errespetatu, eurengan

konfidantza piztu eta jakituriarekiko maitasuna bultzatuko luke. Irakaskuntza gertakari

teknikoa baino gehiago prozesu morala da, eta horretan erabiltzen diren bitartekoen

izaerak garrantzi handia du.

- Praxi soziala eta politikoa ere bihurtuko litzateke. Okerra da zientziaren izaera neutroa

eta aseptikoa dela pentsatzea. Interes askok baldintzatzen dituzte bai ikasgaiak,

metodoen aukeraketak eta batik bat aurkikuntzen aplikazioak. Zientzia gizonezko ala

emakumezkoen ikuspegitik egitea, boterearekin konpromezuak edukitzea, paradigma

zientifiko zehatz batekiko atxikimenduak, alderdi politikoren bateko partaide izatea...

nahiko baldintza dira haren asepsia deuseztatzeko.

- Sendo oinarritutako kritika egiteko irizpide garbiak eskainiko lituzke. Ezaguera ez da

datu, data, erlazio eta teorien taula osatu bat. Egiazko jakituria ezaguera horien

balioetan eta aplikazioetan gordetzen da.

- Teoria eta praktikaren sinbiosia egingo luke. Ikasteak praktikarekin zerikusi handia du,

eta praktikari berari zuzendua egon behar du.

- Gizartearen baloreen garapena ekarriko lukeen aplikazioari zuzenduta legoke. Gaien

menperatze kontzeptuala ez da nahikoa, haren aplikazioaren teleologiaz, hots, helburuen

ikerketaz ere galdetu egin behar du.

- Baloreen gauzatze instituzionala izango litzateke. Egiarekiko errespetua eta

pertsonekiko duintasuna praktika horren funtsezko elementuak dira. Horregatik emaitza

akademikoak soilik kalitatearen oso adierazle urriak eta murriztuak bihurtzen dira.

Horiekin benetako atentatua egiten zaio kalitatearen analisiari.



Eta zer dagokie hezkuntzaren egileei?

Aldagai askok osatzen dute proiektu bat eta hauen interpretazio globalak bakarrik azal

dezake du benetako kalitatearen esanahia.

Hasteko, instituzioak ditugu. Instituzioek ere kultura bat sortzen dute eta baloreak,

arauak, asmoak transmititzen dituzte. Eskolen antolaketak ere, hots, bertan gorpuzten

diren erlazioek, botere egiturak, hautu edukiak eta metodologiak, ezarritako arauak...

giro zehatz bat osatzen dute eta curriculum formalean agertzen ez diren gauza asko

irakasten dira haien bidez. Instituzioen moral bikoitzak ondorio tamalgarriak eragin

ditzake bere partaideengan. Beraz, ezin da hezkuntzaren kalitateaz hitz egin kultura

horren ereduak ere aztertu gabe.

Bestalde, zuzendariak ditugu. Zuzendaritza da proiektu baten inguruan biltzen diren

partehartzaileen barreiaketa eta kaosa ekiditen ahalegindu beharko litzatekeena.

Zuzendaritzaren funtzio aberatsenak (proiektua koordinatu, egitasmoak bultzatu,

iradokizunak egin, gatazkak bideratu, galdera berriei bidea ireki, proiektua ebaluatu...)

potentziatzeko baldintzak bermatu beharko lirateke. Baina oro har, inprimakiak

betetzea eta konponketak egitea, eskola ordezkatzea, asistentzia zaintzea, ordena jartzea

eta tankera horretako funtzioek eramaten dute denbora, kezka eta ardurarik handiena.

Gauzak horrela, ez da erraza proiektu kaxkar bat aurrera eramateko ilusioa edukitzea.



Eta zer diozu irakasleei buruz?

Irakasleriari gagozkiolarik lehen galdera bat sortzen zait: Zein irizpidez osatzen dira

ikastetxeetako irakasleriak? Eskola, planifikatzeko, lan egiteko eta aldatzeko unitate

funtzionalak izatea nahi badugu, nola liteke arrazoi pedagogikoetatik at dauden

arrazoiak bultzaturik osatzea plantilak? Honatx zentro pribatuek duten abantaila lan

talde koherenteak, elkartuak, egonkorrak eta indartsuak osatzeko unean. Edozein

zentrotako proiektu topiko hutsa bihur daiteke interes partikularrak dituzten edo

kasualitatez etorri berriak diren irakasleez osatutako irakasleriarekin. Alferrik izango

dira legeak, zentroko proiektuak eta memoria guztiak hau aldatzen ez den bitartean.

Burokrazia hutsean geratzen da dena.



Gurasoek ere inplikatu beharko dute, ezta?

Gurasoen inguruan, berriz, eskolek beren hezkuntza proiektuan gurasoak partaide izatea

nahi badute, ezin dute gurasoak guztiaren jakinaren gainean soilik jarri, proiektuaren

egile, partaide eta ebaluatzaile ere egin beharko genituzkeelako. Elkarlan horrek

eskolaren zeregina familiengana zabalduko luke. Denok dakigunez, tamalez, ez dira

asko izaten konpromezu hori hartzen duten gurasoak eta hauetatik oraindik ere,

gehienak amak izaten dira (familiaren barruan haurren hezkuntzaren ardura nork

eramaten dueneko seinale garbia). Gainera, guraso eta eskolaren arteko harremanek

okerrera egiten dute haurren adinak aurrera egiten duen heinean, ez bakarrik bileren

maiztasunean, harremanen izaeran ere bai. Notak izaten dira kezka handienak orduan,

eta eskolako praxiaren izaera, honen dimentsio etikoa edo pertsonen arteko erlazioak

bigarren mailako gaiak bilakatzen dira. Ez da erraza izango jarrera hauen aldaketa

lortzea tradizionalki gurasoen partehartzea ezereza izan denean. Baina eskoletako aginte

organuetako partaidetzak, informaziorako eta eztabaidarako bilerek eta irakasleen

irekitasuna eta sentsibilitateak bidea zabalduko dute alderdi horretan.



Giza faktoreez gain, beste zein aipatuko zenuke hezkuntzako proiektu integral hori

lortzeko?

Eraikuntzak, esaterako. Ikastetxe bateko neurriak, objektuak, erabilerak, pasabideak...

denak du esanahiren bat. Orain arteko eskolak ia denak antzekoak eta era

sasifuntzionalean eraikiak izan dira: errektangelu formakoak, patio eta hesi

identifikagarriak eta barruan tamaina beretsuko gelak pasabide luze batera emanez.

Egitura honek sortarazten duen inpresioa zera da: gelak beraiek diruditen bezalakoxe

ekintza zozo, txiki eta aseptikoak burutzeko eginak direla. Ikastetxearen egituran

liburutegiak, laborategiak eta baratzak ere barneratzeak, espazio malgu eta

dinamikoagoetara eramango gintuzke.

Liburutegiak, bestalde, testuliburuetan oinarritzen den metodologia haustea dakar, baita

programen edukiei lotutako irakurketa esklusibista bera ere. Liburutegiak

funtzionamendu kolektiboa eskatzen du eta testuliburuen erabilerak, berriz, enfoke

indibidualistaren eragina adierazten du. Geletako hormak gainditu eta barruko espazioen

erabilera malgua proposatuko nuke prozesu dibertsifikatuak bultzatu ahal izateko.

Irakaskuntzaren kulturan oinarritutako ekintzak eskolaz kanpoko kulturaz ulertzen

denarekin osatu beharko lirateke. Laburtuz, hiru elementuk bermatuko lukete

kalitatezko ekintza: espazio eta material egokiak, antolaketa malguak eta irakasleek izan

beharko luketen prozesuen ikusmolde dinamikoak.



Nolako papera izan behar dute ikasleek?

Ikasleek ezinbesteko garrantzia dute berrikuntzak planteatzeko garaian, baina oro har

beraiei uzten zaien rola hartzaile pasiboarena izaten da. Nire ustez kalitatearen

hobekuntza, ikasleei dagokienean, bi aldetatik etorriko litzateke. Batetik, ikasleen

partaidetzatik, bai ikastetxeko aginte organuetan, gobernu-batzordeetan eta bai

irakaskuntzako helburuak, edukiak, metodoak eta ebaluatzeko irizpideak aztertu eta

eztabaidatzeko uneetan. Bestetik, ikasleek exijentziaren bidez eragina izan dezakete,

huraxe izanik aldaketa emateko oinarrizko elementua. Helburu nagusia aprobatzea bada,

baina ez ikastea, nota onak lortzea, baina ez ikasketa esanguratsuak burutzea, orduan,

ahalegin guztiak alferrikakoak izango dira. Ikasleen exijentzia eta partaidetza interes

ezarekin eta lanerako gogo ezarekin identifikatzea irakaskuntzaren kalitateari kalte

handia egin dion ustea izan da.



Beraz, nolakoak beharko lukete izan ebaluazioek?

Ebaluazioak kalitatearen hobekuntzarako tresna izan behar du. Arestian esan dudan

bezala, hezkuntzaren izenean egindako ezer ez da ez neutrala eta ez aseptikoa. Ezta

ebaluazioa ere. Ebaluazioa egiterakoan konpromezu eta interes askorekin egiten dugu

topo, ez bakarrik teknikoak, baita etikoak ere. Ebaluazioak balio dezake hierarkizatzeko,

baztertzeko, diskriminatzeko, boterearen alde egiteko. Erraz asma daiteke irakasle bat

nolakoa den ebaluazioari buruz duen iritzia jakinda. Hark uste badu irakaskuntzaren

helburua ikasleen barruetan ezaguera sartzea dela, orduan ebaluazioa ezaguera horiei

buruzko galdeketa pasatzea litzateke. Alderantziz, eskolak pentsatzen, baloreak

errespetatzen eta elkarbizitzen lagundu behar duela uste badu, orduan, ebaluazioa ere

askoz konplexuago den ekintza bihurtzen da. Lehendabiziko pentsaeraren bidez

baliogarria den ezaguera instituzioek dutela ari zaie esaten ikasleei, ezaguera hori

transmititzeko era bakarra dagoela, eta galderei erantzuteko ere era bakarra dagoela:

buruz ikasiz. Eta honen azpian, isilean, nor den botereduna eta nor den menpekoa

erakusten ari zaie. Beraz, hierarkizazioa eta atrofia. Ez uste izan hezkuntza sistemaren

azken pieza (ikasleria) soilik ebaluatzea kasualitatea denik. Ez al dute akaso ardurarik

irakasleek, zuzendariek, delegariek eta ministrariek?

"Ikastea oso gogoko dut, baina irakatsi behar didatenek izutu egiten naute", zioen

Churchillek. Eta zenbat aldiz gertatzen da hau ikasleen artean? Benetako irakaslea bere

ikasleak intelektualak balira bezala tratatu eta intelektualak izateko bultzatzen dituena

da. Baina orokorrean gure jarduerak ez du jartzen ditugun helburuekin zerikusi handirik

izaten. Irakasleek duten ezaguera, antolamendua, haren gauzatzea eta ebaluatzeko

modua jakinmina baino gorroto gehiago eragiten dute.



Instituzioak, ikastetxeak ere...

Instituzioak ebaluatzerakoan errendimendua izan ohi da adierazle bakarrenetakoa. Baina

har dezagun zentroko edozein hezkuntza proiektu. Imajina al dezakezu ikasleen

askatasuna eta partaidetza murrizteko helburua esplizituki agertzen duen proiekturik?

Ez. Inon ere ez. Oso alderantziz, zentzu kritikoa eta partaidetza garatzea bultzatzen dute

proiektu denek. Honen praxia, ordea, beste kontu bat izaten da, eta ebaluatzeko modua

autoritarioa eta errepikakorra seguruenik. Adibidez, har ditzagun egin ohi diren "Ehun

ikastetxe onenen" zerrenda ezagunak. Telefonoz galdetzen zaie haien instalakuntza eta

emaitzen inguruan, eta ebaluazioa, egina. Inguruan dabiltzan interes horiek guztiak

ebaluazioen informeak manipulatzera eraman dezakete. Komeni dena argitaratuko da

eta boterearen propaganda egiteko erabiliko da, komeni ez dena gorde egingo da. Hau

dena hezkuntza komunitatearen ezkutuan egin ere, , informeak kontrola ez ditzan eta

erabakiak hartzeko modurik ere izan ez dezan. Beraz, derrigorrezkoa deritzot ulertze

plataformak eratzeari kontuan harturik egia osoaren jabe inor ez dela.

Honekin lotuta, egiak baditu gutxienez hiru definizio. Bata, hierarkikoa: egia agintariek

egia dela esaten dutena da. Beste bat soziologikoa: gehiengoak dioena da egia. Eta

fundamentalista: egia da nik hala diodalako. Horregatixe da garrantzitsua aipatu ulertze

plataformak eratzea eta "egiaren" esanahia argitzea. Eta ildo beretik aurrera joanez,

metaebaluazioen beharra ere argi dago politikoen, profesionalen, gurasoen, ikasleen,

teorikoen eta administrazioko langileen iritziak jasotzeko. Kontuan izan ebaluazioak

praktika transformatu eta hobetzeko egiten direla eta ez ezaguerak pilatzeko xedearekin.

Beraz, partaidetza irekia behar du izan, ebaluazioaren protagonisteei zuzendua, ondoren

erabakiak negoziatuz hartu ahal izateko. Ezinbestekoa da ebaluazioaren prozesua

demokratikoa izatea eta ebaluatzaileak lanaren erraztaileak baino ez.



Eta afektibitatearen mailako ebaluazioa?

Nire irudiz, eskola sentimenduen kartzela da. Eskolak ikasketa kognitibo, razional eta

intelektualaren mundua izaten jarraitzen du, bai ikasleentzat eta bai irakasleentzat ere.

Beti egon da zutik eskoletan sentimenduekiko harresi bat, sentsibilitatea eskolatik kanpo

eutsi nahian bezala. Gure kulturak estereotipoen eragin handia du eta sentibera izatea ez

dago ondo ikusita. Zentzu honetan, azken urteotan ezagutzen ari gara eskolako

sentimenduen patologia: Zein da ikastaroaren hasieran bere haurrak maitatzen hasi eta

urte bukaeran agur esan beharrean geratzen den irakaslearen problematika? Eta horrela

urteak joan eta urteak etorri? Nola eraikitzen dira sentimenduak eskoletan? Nola

zahartzen gara lanbide honetan? Giro ona al dugu gure lankideekin?... Ez dago inongo

zalantzarik hezkuntza afektiboaren beharra aldarrikatzerakoan, pertsonak garelako

batetik, eta sentimenduak ere ulermen-bidea badirelako, bestetik. Gizakia ezin da

piezatan zatitu eta esan : "Sar diezaiogun ezaguera buruan". Nola eraikitzen da

komunikazioa? Erlazioak? Ikaslea? Zer egin estereotipo eta patroi kulturalen ezkutuko

curriculum horrekin guztiarekin? Bistan da zeinen garrantzitsua den afektibitatearen

prozesua aintzat hartzea. Identitatearen garapena, estereotipoak zalantzan jartzea,

ezaguera kritikoa bultzatzea, giza sexualitatearen inguruko mitoen eta sinesmen faltsuen

haustura, beldurrak kanporatzea eta erruduntasuna kentzea, errespetuzko eta

lankidetzazko harremanak bultzatzea, dependentzia afektibodun erlazioak ekiditea,

egiazko elkarrizketa bultzatzea, pertsonen arteko erlazioak garatzea... hau guztia

ebaluatu beharrekoa da.

Baina ebaluazio honek ez luke zentzu handirik izango ez bagenie geure buruei

galdetuko zergatik ez ebaluatu hezkuntza afektibo-sexuala ere. Razionalitate

printzipioak eramango gintuzke egiten ari garen lanaz hausnartzera eta hark erakutsiko

liguke aurrera egiteko jarraibideak erakutsiko lizkiguke. Ardurazko printzipioak

erakutsiko liguke egiten dugun lana oso garrantzitsua dela eta bertatik garapena edo

ondorio txarrak etor litezkeela. Eta azkenik, hobekuntza printzipioak, behin egoera

ezagutuz gero, hura aldatzeko neurriak hartzera bultzatuko gintuzke.

Hemen ere arazoa denok ebaluazioari buruzko iritzi berekoak garela uste izatea da.



Nolakoa izan beharko luke taxuzko ebaluazio jator batek?

Lehenik eta behin ebaluazioak ez lituzke emaitzak bakarrik aztertu behar, prozesuek ere

aztertuak izan beharko lukete.

Partehartzaile guztiek askatasun osoko baldintzatan izan beharko lukete ebaluatuak.

Batzuetan, zenbait ebaluaziotan, galdetzen zaio ikasleari: zer iritzi duzu nitaz

(irakasleaz)? eta itun honek eskopeta asko (emozionalak barne) ezkutatzen ditu.

Jakin beharko genuke autoritarismoa, latinezko "auto, autere"tik datorrela eta

"hazarazi" esan nahi duela. Hölderlinek zioen: "Hezitzaileek itsasoak kontinenteak

moldatzen dituen bezalaxe moldatu beharko lituzkete beren ikasleak, hots, baztertuz,

atzeratuz, ez zanpatuz eta ez ureztatuz". Hau ondo ulertzeko komenigarria da hainbat

bereizketa egitea, sozializazioaren eta hezkuntzaren artekoa, adibidez. Sozializatzea

ikasleak kulturara ekartzea da, eta hezitzea, berriz, kulturara "kritikoki" ekartzea.

Doktrinatzea eta baloreetan hezitzea ere bereizi beharko genituzke. Doktrinatzen duenak

ere baditu baloreak, baina hark ez dio indibiduoari baloreak errefusatzeko aukerarik

ematen. Hezitzaileak, aldiz, aukera hori onartu eta eskaini egiten du.

Ebaluazioa energetikoa litzateke aurrez hasieratik bukaeraraino planifikatua izango ez

balitz eta prozesuak irauten duen bitartean gelan sortzen dena jasoz jardungo balu.

Benetako hobekuntzari zuzendua legoke eta prozesuan dauden egoera artifizialak

antzemango lituzke. Ebaluazioa praktika moral bat izanik baloreak ere kontuan izango

lituzke.

Ebaluazio honetan inork ez du egiaren pribilegiorik, ez dago interpretazio baliagarri

bakarra duen talderik. Demokratikoa izango litzateke, prozesuaren eta informeen

kontrola protagonisten esku egongo litzatekeelako.

Beraz, ebaluazio holistikoa litzateke, hau da, pertsonak, denborak, legeak, bitartekoak

eta kontestua kontuan hartuko dituena. Teoria handiak ez dira normalean kontestuetara

ondo egokitzen eta kontesturik gabe ez dago gertatzen ari dena behar bezala ulertzerik.

Hauxe da, hain zuzen, ni neu froga estandarizatu horien aurka egotearen arrazoia.



Zein tresna erabili beharko genituzke horretarako?

Era honetako ebaluazioa egin nahi izanez gero, metodo egokiak aplikatu behar dira;

dibertsitate handiko neurgailuak, elkarrizketak, behaketa... eta hau dena sakon

kontrastatuz, fidagarritasuna izatea nahi bada. Esan beharrik ez dago sentsibilitate

berezia behar dela geletako konplexutasuna jasotzeko. Hezitzaileak honetan hezi

beharko genuke gure begien aurrean gertatzen dena zuzen jaso ahal izateko. Ikustea ez

da nahikoa, ikusitakoa interpretatu egin behar da eta interpretatzeko garaian hirugarren

pertsonen iritziak eskatu behar dira lehenengoenak kontrastatzeko, norberaren

aurreiritziek egia desitxura ez dezaten.

Hezkuntza afektibo-sexuala ebaluatzerakoan galdera asko egiten zaie haurrei eta

familiei, taldeka eta banaka, eta eginkizun honetan hezitzailearen "entzuteko jarrera"

erabakiorra da. Ikastaro batean entzun nion Carl Rogersi "Entzungo dizun norbait

baduzu, salbatuta zaude" esaten. Eta gu haurrekin gabiltzanez, ezin diegu entzun haiei

begira egon gabe, ezinezkoa da entzutea adi egon gabe, are gehiago haurren

komunikazioaren %90 keinuz eta zeinuz adierazten dutela jakinik. Guk, helduok,

ditugun aurreiritziekin (erdiak estalkiak eta beste erdiak malkoak) erne ibili behar dugu

haurrek diotena ez distortsionatzeko.

Bilketaren ondoren informazio pilo galanta izango dugu, zatikakoa alabaina,

konexiogabea eta asko eta asko kontrajarria. Datuak, beraz, tratatu, prozesatu egin behar

dira. Eta hemen, kontuz. Edozein datu "torturatuz" gero, "torturatzaileak" nahi duena

aitortzen bukatzen dute eta. Horregatik derrigorrezkoa da triangelaketa prozesu bat ,

berriz ere kontuan izanda triangelaketa ez dela kontrajarriak diren datuak ezabatzeko,

haien azalpena aztertu ahal izateko baizik. Honen guztiaren ondoren informearen

idazpena letorke, labur, argi eta egiazkoa berau, protagonisten hizkera erabiliz beraien

ezaguera lapur ez diezaiegun. Ondoren negoziatu egin beharko litzateke, eta azkenik,

metaebaluazioa (ebaluazioen ebaluazioa) burutu.

Azken honetaz, metaebaluazioaz, ez da asko idazten. Nik bost bat galderatan

planteatuko nuke hori: Seriotasunez burutu al dugu ebaluazioa? Hobetzeko helburuz al

dago egina? Eraman prozesuak ikasteko balio izan al digu? Etikoa izan al da prozesu

hori? Beste kontestu batzuetan aplikatzeko modukoa al da?

Honek lan sakona eskatzen du, baina hau guztia aurrera eraman behar da eta baldintzak

jarri behar dira berrikuntzak egin ahal izateko, bi zeinu negatiboekin positiboa egiteko,

alegia, bai profesionalki eta baita pertsonalki ere. Geletan egiten den lana hobetu egin

behar da bai ikasleengatik, bai irakasleengatik eta baita gure lanbideagatik ere,

estimulagarria izan dadin berau eta ez frustrazio-bidea.