Aktore profesionala da Esther Uria eta 20 urtetik gorako ibilbidea egin du profesional gisa telebistan nahiz antzerkian. 2008ko krisia iritsi zenean eta lana murriztu zenean, unibertsitatera itzultzea erabaki zuen eta Hezkuntza Bereziko eta Psikopedagogiako ikasketak egin zituen. Bitarte horretan antzerkian egina zuen ibilbideak ikasketekin zentzua zeukala ohartu zen, biak integratu zitezkeela konturatu zen: antzerkia eta garapen pertsonala nahiz soziala. Augusto Boal zapalduen antzerkiaren sortzailearen liburuak ere irakurri zituen. Bide horretatik joz, baliagarri ikusten zuen antzerkia tresna pedagogiko gisa bai gizartea eta bai norbera eraldatzeko. Iaz aurkeztutako tesian hori frogatu zuen: antzerkia baliagarria dela tresna pedagogiko gisa bizikidetza edo elkarbizitza sustatzeko. Antzerkia curriculumaren barruan ikasgai gisa landu daiteke, eta baita egun dauden ikasgaietan antzerki-teknikak txertatuta ere.

Zure tesian antzerkia tresna pedagogiko gisa bizikidetza sustatzeko baliagarria zela frogatu zenuen. Zer-nolako ikerketa egin zenuen hori baieztatzera iristeko?

Programa bat diseinatu nuen eta Gipuzkoako Bigarren Hezkuntzako lau ikastetxetan jarri genuen martxan 2016ko urtarriletik maiatzera arte. Nolabaiteko bizikidetza-arazoak zituzten ikastetxe publikoak ziren, kultur aniztasun handikoak, migrazio ehuneko altukoak eta bitarteko gutxi zituztenak ere bai. Aurretik programa pilotu bat egin genuen zentro batean 2015ean eta oso garrantzitsua izan zen geuk doikuntzak egiteko.

 

Zergatik hautatu zenuen Bigarren Hezkuntza? Arrazoi jakinik izan zenuen?

Bai. Batetik, trantsizio adin bat delako. Lehen Hezkuntzan esku-hartzeak eta didaktikak badaude, bitarteko asko daude. Nerabeen garaian ere badaude, baina gutxiago. Garai hori zubi garaia izaten da eta sarritan, trantsizio garaia izateagatik utzi egin daiteke, “hobe bere horretan uztea” esan ohi da.

Bestetik, adin horietan hainbat gertakari daudela ikusten genuen: bizikidetzako arazo handiak sortzen dira, nortasuna eraikitzen ari dira, taldeak garrantzi handia hartzen du, bullying-a nahiz eta Lehen Hezkuntzan ere pasa Bigarren Hezkuntzan oso argi azaltzen da, norberak bere buruarekin gatazka asko izaten ditu eta horiek kanpoaldera proiektatzen dira... Bizikidetza lantzeko garai aproposa iruditzen zitzaidan.

Horrez gain, esan beharra dago erronka gisa ere hartu nuela. Badakit nerabeekin lan egiteak zailtasunak dituela, autokontrolatzea zaila dela zeure paperetik atera zaitezkeelako, pazientzia galdu dezakezulako eta abar. Baina ni “kamikaze” bat naiz eta erronka gisa hartu nuen.

 

Nolakoa izan zen esku-hartzea? Zer egin zenuen gazteekin?

Diseinatu nuen programak hiru fase zituen. Lehendabizikoari konfiantzazko fasea deitu nion. Helburua zen konfiantza eratzea eta taldea kohesionatzea. Horretarako irudi-antzerkia erabili genuen. Antzerkiko teknika bat da, non hitza ez den erabiltzen, gorputza baizik; irudiak eratzen dira gorputzarekin. Adibidez, gai edo galdera bat proposatzen da eta horrek burura ekartzen dizun irudia egiten da  taldeka edota banaka. Horrek berehalako pertzepzioa jasotzea eta besteekin irakurtzea ahalbidetzen du, baina gorputzetik, emozioak aztertuz. Errealitatea aztertzeko modu bat da, hitzak erabili gabe. Aldi berean, fase honetan nerabeen ideiak jasotzen hasi ginen, hau da, sorkuntzarako baliagarria izango zen nerabeen materiala deitzen dioguna.

Bigarren fasea eraikitze-fasea izan zen. Nerabeen interesak gehiago sakondu eta aztertu genituen eszenak eraikiz eta inprobisazioaren bidez. Hainbat eszena eraiki zituzten eta fasearen bukaeran lau aukeratu zituzten. Ondoren nik lau eszena horietatik abiatuta testua edo gidoia idatzi nuen. Horretarako, beraien saioak edo eszenak grabatu egin nituen eta interesgarria izan zen, beraien eszenetatik literalki esaldi batzuk ateratzeko eta gidoian sartzeko balio izan zidalako. Horrela, euren materiala gidoian bertan sartuta geratu zen eta horretaz ohartu ziren haiek.

Hirugarren eta azken fasean eraikitako testuak ensaiatu eta antzerki-foruma egin genuen.

Lehen bi faseak eraikuntza prozesu kolektiboak izan ziren eta ni katalizatzailea edo laguntzailea izan nintzen. Azken fasean neu izan nintzen materiala josi zuena eta drama edo antzerki forma eman ziona. Egin genuena antzerki-foruma izan zen, ez antzerki obra soil bat.

 

Zer desberdintasun ditu antzerkiforumak antzerki soilarekin alderatuta? Zein dira antzerki-forumaren berezitasunak?

Antzerki-forumak arazo bat edo batzuk planteatzen ditu eta bukaeran ez dira konpontzen; bukaera irekita eta konpondu gabe geratzen da. Pieza edo emanaldia bukatzen denean forum bat egiten da, hau da, denen artean partekatzen den hausnarketa bat. Horretarako abiapuntua beti galderak izaten dira. Eta hortik abiatuta esanahia beraiek eraikitzea da garrantzitsuena. Esate baterako, galderak honelakoak izan daitezke: Zer gertatzen da? Zein zen gaizkien pasatzen ari zen pertsonaia? Pertsonaiaren batek beste zerbait egin dezake momentu konkreturen batean? Zer?. “Honek hau egin dezake” esaten badute, proposamen hori eszenara eramaten dugu. Orduan, konturatu daitezke egin duten proposamen hori gauzatzea ez dela hain erraza. Enpatia esperimentatzen hasten dira, bestearen lekuan jartzen direlako. Hori antzeztu ondoren galdetu daiteke: arazoa konpondu al da? Zer gehiago egin dezakegu? Batek esan dezake “ostia bat eman”. Eta antzerkiaren bidez hori probatu daiteke, badaudelako hori probatzeko teknikak.

Galdera horiei erantzunez, egoera batean baino gehiagotan jartzen dira eta konturatzen dira badaudela beste alternatiba batzuk errealitatean edo gure portaeran txertatzeko. Izan ere, antzerkiak ikusteko moduko leku batean jartzen du ekintza jakin bat. Ekintza edo drama da antzerkiaren motorra. Dramarik, ekintzarik edo gatazkarik gabe ez dago antzerkirik eta ez dago bizitzarik.

Orduan, guk antzerki-forumean ekintza horiek elkarrekin aztertu genituen, ekintza bera antzerkiaren bidez gauzatuz eta ondoren galderak erantzunez. Esate baterako,  “zer gertatzen da? Erreala da?” .

 

Zer emaitza atera zenituzten? Zein ondorio izan zituen esku-hartzeak?

Lehendabiziko gauza da nola neurtzen den elkarbizitza. Hori zen eduki genuen lehen arazo itzela. Elkarbizitzak dimentsio asko dauzka eta literaturak pistak eman zizkigun. Literaturak esaten du elkarbizitzaren alderdi bat konpetentzia sozio-emozionalak direla: elkarrekiko erlazioak hobetzen badira, bizikidetzan eragina dauka. Orduan, aldagai horietan oinarritu ginen, aldagai sozio-emozionaletan: enpatia, asertibitatea, emozioak, prosozialtasuna, autoestimua... Horrelako aldagaiak hartu genituen funts bezala eta horiek aztertzen hasi ginen.

Hala, emaitzak aztertzeko testak pasa genituen ikasleen artean, eta baita elkarrizketak egin ere ikasle, irakasle eta nire laguntzaileei (eskola bakoitzean kolaboratzaile bolondres bat eduki nuen saioetan laguntzeko). Ondorio nabarmenenak ikasleen artean gertatu ziren, kosmos horretan, taldekideen arteko erlazioen barruan, ez hainbeste ikasleen eta irakaslearen arteko harremanean.

Enpatia izan zen ondorio nagusiena. Prozesu honek lagundu egiten du bestearen lekuan jartzen. Eszenak egiterakoan beraien errealitatetik abiatzen ginenez, beraien eguneroko gaietatik, bestearen lekuan jartzeko aukera ematen zien antzerkiak eta hori azpimarratzen zuten. Batek hala zioen: “Ni ez naiz matxista, baina matxistaren papera egin dut eta nolabait ulertu egiten dut pertsonaia hori. Ez dut justifikatzen, baina ulertu dezaket zer pasa daitekeen matxista baten burutik”. Eta berdin biktimaren papera egiten dutenean edo irakasle baten papera egiten dutenean. Oso interesgarria da rol horietan jardutea.

Azken finean, elkar ezagutzeko beste modu bat eskaini zien antzerkiak, besteak ezagutzeko aukera gehiago. Eta nolabait beste leku batetik erlazionatzeko positibilitatea ere bai. Asko azpimarratzen zuten bestearen ideiak errespetatzea, ideia guztiak kontuan hartzea... Eszena bat eraikitzeko ados jarri behar zuten, negoziatu egin behar zuten eta guztien ideiak kontuan hartu, epaiketarik gabe.

 

Ondorio nagusiena, orduan, enpatia bizitzeko aukera izan zutela. Beste zer ondorio azpimarratuko zenuke?

Beste bat lotsarena izan zen. Antzerkiak lotsa galtzen laguntzen du, pixka bat behintzat. Antzerkiaren bidez hitz egiten ausartzen hasi ziren. Beraien artean komentatzen zuten: “Orain Jonek hitz egiten du”, “orain Mirenek gehiago hitz egiten du”. Batzuek ez zuten zenbait ikaskideren ahotsa ezagutzen. Lotsa galtzearen efektua indar handikoa eta suspertu egin zena izan zen, asko azaltzen zen hitza zen. Egia esan, gazteentzat oso garrantzitsua den alderdia da, barregarri geratzearen sentsazioa oso barneratuta baitaukate.

Beste ondorio bat askatasunarena izan zen. Haien iritziak agertzeko eta emozioak azaltzeko askatasuna aipatzen zuten.

Atentzioa eman zidan ondorioa izan zen talde batean gertatu zen nesken ahalduntzea. Talde batean polarizazioa zegoen nesken eta mutilen boterearen artean eta neskak indarra hartzen joan ziren: batek ileari kolorea eman zion, lotsatiak ziren bi neskek rap bat abestu zuten, beraiek idatzitakoa eta nahiko erreibindikatzailea zena.

Beste ondorio bat autoerrealizazioarena izan zen, hau da, taldeko erlazioen aldeko mugimendua bestea ezagutzeko tresna gisa. Irakasleek ere ikasle batzuk beste modu batera edo beste testuinguru batean ezagutzeko aukera izan zuten. Ikasle bat gauza batean ez da nabarmentzen, baina beste batean bai. Irakasleek horrelako esku-hartzeak nahiko beharrezko ikusten zituzten. Esperientzia positiboa izan zela zioten, errepikatzeko modukoa.

 

Antzerkiak edo gidoiak egiterakoan beraiek proposatutako ideietan oinarritu zinela aipatu duzu. Zein dira nerabeei interesatzen zaizkien gai horiek?

Jazarpena edo indarkeria asko atera zen, zeharkako gaia dela esan daiteke. Zentro batean drogen kontsumoa atera zen eta horren inguruan sortzen diren arazoak. Beste batean sexu identitatea landu zuten eta horren barruan bisexualitatea. Eta bitxia izan zen gai horri buruzko antzerkia landu eta ondoren hausnarketa egin genuenean atera zen iritzia: bisexualitatea homosexualitatea baino gutxiago onartzen dute. Gauza bat edo bestea izatea bai, baina bisexualitatea ez dute oso ondo ulertzen.

Atera zen beste gai bat arrazakeriarena izan zen. Gogoratzen naiz elkarrizketa batean ikasle batek esan zuela gauzak aldatzen ari zirela, orain ez ziotela “matxu pitxu” deitzen.

Beste ikastetxe batean oso argi azaldu zen sexu-jazarpena edo ziber-jazarpena, teknologiarekin zerikusia duena.

Beste zentro batean gela baten autoestimua oso baxu zegoen, “tontoen gela” zirela sentitzen zuten eta emozionalki asko bizitzen ari ziren. “Zer izan nahi dut nik?”, “Zer ez didate uzten izaten?”, “Zer izan nahi dut heldua izatean eta zer eskatzen dit sistemak?”, “Zer zentsura aurkitzen ditut nire bidean?”, eta horrelako galderak atera ziren.

Bada atera zen beste gai bat ere, desegituratutako familiena: nola eragiten dien bikotearen arteko gatazkak seme-alabei, nola bihurtzen diren jaurtitzeko arma edo pilota...

 

Gai oso potoloak, bizipen aldetik gogorrak. Zure erronka gai horien gaineko gidoiak egitea izan zen. Zu izan zinen gaia fokatu zenuena. Nola moldatu zinen hori egiteko?

Haien eszenak asko ikusi nituen eta grabatu egin nituen, esaten zutena eta esateko modua ahalik eta gehien errespetatzeko. Hori errespetatu nahi nuen, baina aldi berean, antzerkiaren hizkuntzara pasa. Horretarako, nire uztako elementuak egon ziren, baina batez ere argi gelditu behar zuen beren ideietatik eta materialetatik abiatuta egina zegoela gidoia. Beren materiala errekonozitu behar zuten antzerkia ikusitakoan. Horregatik,  gidoia irakurtzeko eskatu nien, haien iritzia eta onespena edukitzeko. Egokiena gidoia elkarrekin idaztea izango zen, baina luzeegi joko zuen.

 

Nola sentitu ziren gazteak prozesuan zehar? Parte hartzeko gogoz?

Denetik. DBHko 2. maila oso maila zaila da. Ez daude ez hemen eta ez han. Oso galduak daude, oso barreituta. Ikastetxeak aukeratu eta gelak hautatu ondoren, parte hartzeko onarpena eskatu zitzaien. Baina kontua da esku-hartzea eskola orduetan egin zela, tutoretza orduetan, eta batzuk inertziaz behartuta sentitu zirela. Azken batean, curriculumaren barruan egoteak nolabaiteko derrigortasuna ematen dio. Orduan, hori aldagai garrantzitsua da. Zeren nire eginkizunetako bat gutxien motibatuta zeudenak motibatzea izan zen. Izan ere, batzuei ez zaie gustatzen antzerkia, edo ez dute eszenara igo nahi, edo pasiboak dira, edo boikoteatzaileak. Eta hori kudeatzea zaila da, zeure zaurgarritasunarekin aurkitzen baitzara.

Denek ez zuten motibazio bera eta horrek parte hartzeko hainbat modu probokatu zituen. Hau da, oso ongi adierazi nien antzerkia ez zela antzeztea soilik, baizik eta beste rol batzuk ere bazeudela: jantziak antolatzea, cateringa, zuzendariari laguntzea, eszenatokia prestatzea... Eta horrekin lasaitu egin ziren. Haiek banatu zituzten rolak. Eta zenbait kasutan borrokatu ere egin ziren protagonista izateko. Kasu horietan nahi zutenen artean banatzen zuten pertsonaia bera.

Nerabeekin lan egitean etengabeko zalantza-egoera egoten da eta helduak eroso sentitu behar du egoera horretan. Denbora guztian dago ziurgabetasun hori, denbora guztian. Horregatik, beharrezkoa da saiora oso egituratuta joatea, ordena ematea, hori baita nerabeek eskatzen dutena, gero, beraien identitate borrokagatik ordena horren kontra joateko. Ordena edo egitura behar dute, gero desegituratzeko. Ordena behar dute orden horren kontra joateko. Hori hala da eta onartu beharra dago. Eta behin hori ulertuta, pixka bat errusiar mendi bat bezala da, gora eta behera ibiltzen zara. Hori prozesuaren parte da.

Noski, egoera horietan batzuetan pazientzia galtzen da, jarrera desegokiak erabili... Horrelakoetan pentsatu ohi dut “non dago nire pedagogia, ikasi dudan guztia...”. Baina gauza bat teoria da eta beste bat praktika. Teoria ondo dago, baina errealitatearekin topo egitean ahal duguna egiten dugu. Teoria eta praktikaren arteko gatazka hori bizi dugu, zer egiten ari naiz, neure buruari kritikak... Mugan jartzen gara testuinguru honetan, ez baita erraza.

 

Antzerkia tresna pedagogiko gisa erabiltzean hainbat teknika erabiltzen dituzu. Aipatuko dizkiguzu batzuk?

Jokoak erabiltzen dira teknika gisa, batez ere berotzeko eta hasierako fasean kohesioa sortzeko. Baita ere kontzentrazioa lantzeko eta saioak ixteko. Adibidez, saioa ixteko eta ebaluazioa egiteko bakoitzak hitz bakar bat esatea izan daiteke.

Irudi-antzerkia ere hor daukagu, zapalduen antzerkitik datorrena.

Forum-antzerkia, esate baterako, oso teknika aproposa da gatazkak lantzeko. Gatazka bat hartu, taula gainean jarri eta ondoren landu egin dezakezu. Benetako gatazka bat sortu zenean erabili nuen, esate baterako.

Talde txikitan eszenen sormena edo eraketan oinarritu nintzen batik bat.Gai edo egoera batetik abiatuta, zerbait sortu behar da eta aurkeztu.

Aulki beroaren teknika da beste teknika bat. Pertsonaia aulki batean esertzen da eta pertsonaiari galderak egiten zaizkio. Pertsona horren motibazioa esploratzeko erabili ohi da.

Pentsamenduen azterketa deitutako teknikan, eszena batean "geldi!" esan eta gelditu egiten da. Une horretan pertsonaia hori zer pentsatzen edo sentitzen ari den esan behar da, eta zer esango lukeen une horretan. Teknika honekin audientzia gidoilari bihurtzen da.

Eszenara salto eta inprobisatu adibidez. Antzezten ari diren eszenara igotzen nintzen bat-batean eta pertsonaia berri bat antzezten nuen. Estimulatzeko erabiltzen nuen.

Beste teknika bat rolean idaztea da, pertsonaia bat hartu eta norberak pertsonaia horretatik idaztea.

 

Teknika horiek denek beste ikasgai batzuek ez duten ezaugarria dute: gauza bat da gatazka bat ikustea eta beste bat interpretatzea edo antzeztea. Antzerkiak beste plus bat ematen duela esan daiteke? 

Bai, hala da, dena gorputzetik pasatzen da antzeztean. Gatazka baten gaineko edo gai baten inguruko aholkua ematea oso erraza da, esatea oso erraza da. Baina gorputzetik pasatzean beste gauza bat da. Dewey jarraituta, esperientzian oinarritutako ikasketa-prozesua da, esperimentatzen duzun pedagogia da. Gorputzetik eta emozioetatik pasatzen dena nekezago ahanzten da eta eraginkorragoa da. Hori baimentzen du antzerkiak.

Horregatik, edozein ikasgaitan erabili daitezkeen teknikak dira. Adibidez, rolean idaztea interesgarria da Historia lantzeko. Plus hori ematen du antzerkiak.

Batzuetan gertatzen da, eta guri forum batean gertatu zitzaigun: bazegoen eszena bat non pertsonaia bat oso bortitz zegoen eta biraoka ari zen etengabe. Beste batek hain bortitza ez izatea planteatu zuen, ez botatzea madarikazioak. Baina proposamen hori egin zuena antzeztera atera zenean, gauza bera egiten bukatu zuen, biraoka. Ez da hain erraza. Emozioek eraman egiten gaituzte eta bizitza ez da hain erraza. Oso interesgarria da pedagogo batek teoriatik esaten diguna; pedagogia demokratikoa izan behar dugula, pazientzia, hau gertatzen denean hori egin dezakegula... Baina errealitatean jartzen garenean arazoak dauzkagu. Ekintzatik pasatzea beste gauza bat da.

Orduan, antzerkiari esker besteen begirada eduki dezakegu, feedback-a ematen digu, ekintzan jartzen gaitu eta besteekin hausnartzeko aukera ematen digu. Baina beti emozioetatik pasaz.

Eta edozer gauza pasa daiteke emozioetatik: Ingelesa, Literatura, Kimika... Asko dira aitortzen dutenak hobea dela bizipenetatik lantzea. Eta teknika horiek hori ahalbidetzen dute.

 

Edozein irakasgaitako irakaslek erabili ditzakeen teknikak dira. Irakasleak horretarako prest ikusten dituzu?

Teknika guztiak jakin behar dira? Ez. Teknika bat aplikatzearekin bakarrik lortu daiteke ikasketa esanguratsuago bat. Irakasleei aipatzen diedanean ea zerbait aplikatuko luketen, izutu egiten dira. Agian formazioa behar da, ados nago, gutxieneko formazio bat beharrezkoa da, baina baita ausardia edukitzea ere. Formazioa jaso ondoren ausartu egin behar da gutxienez gauza txiki bat egitera.

Denok behar dugu ausardia. Neuk ere ausardia behar dut antzerkiko ikastaro bat emateko Hik Hasiko Udako Topaketetan. Lehendabiziko aldiz ikastaroa eman behar nuenean beldurra sentitu nuen, nahiz eta formazioa eduki, nahiz eta esperientzia eduki... salto egin behar nuen. Formazio txiki bat behar da, baina gero hori praktikan jartzen ez baduzu, formatzaile edo irakasle bezala ez duzu ikasiko. Hanka-sartzeak beti egingo ditugu, baina beti dago hobetzeko bide bat, eta egiten dena ondo egongo da akats eta guzti ere. Ez dago beste modurik.

Edonola ere, formazioa behar dela esan dut, baina ez gradu oso bat. Norberak jarriko du bere neurria: zein puntutaraino irakurri nahi duen gai honi buruz. Ariketa pila bat daude liburuetan eta teknika batzuk ikastea posible dela uste dut.

 

Ikasleen elkarbizitzarako onuragarri dena, irakasleen elkarbizitzarako ere hala izan daiteke, eta oro har, jendartearen elkarbizitzarako.

Bai. Nire lehen formazioa zapalduen antzerkia edo gizartea eraldatzeko antzerkiaren inguruan egin nuen. Eta hori norberaren bizitzan aplikatzeko zen. Antzerki-teknikak norberaren gatazkak lantzeko erabili daitezke.

Augusto Boalek zapalduen antzerkia tresna politiko gisa erabili zuen. Zapalduak zeuden kolektibo horiekin iraultzaren entseguak egin zituen antzerkiaren bitartez, antzeztu egiten zuten iraultza nola egin zezaketen errealitatean.

Nire formatzaile Hector Aristizabalek esaten zuen bezala, egiten dugun antzerkia ez da terapia, baina terapeutikoa izan daiteke. Kirola bezala; ez da terapia, baina terapeutikoa izan daiteke. Hori da ideia. Lotsa galtzea terapeutikoa da. Eta neuk neure burua hobeto ulertzea ere bai, terapeutikoa bihurtzen da.

Oso interesgarria izaten da eszena bat egiten denean berriz errepikatzea pertsonaiak aldatuz. Zeren pertsonaien artean botere desberdintasuna dago: irakasle eta ikasleen artean boterea irakasleak dauka objektiboki. Eta horren kontziente izatea oso garrantzitsua da. Hori da nik galdetzen dudana: konturatzen al zarete nola dauden jarrita gorputzak? Eta roletan nork dauka boterea? Gatazken kudeaketarako norbere bizitzan horren kontziente izatea oso garrantzitsua da. Alegia, gatazka batean jakitea objektiboki nork duen botere gehiago, gero hori kudeatzeko, alternatibak ikusteko, kamikaze batzuk bezala ez joateko, kikilduta ez geratzeko... errealitate horretan zer egin dezakegun ikusteko. Horretarako antzerkia oso tresna baliotsua da.

 

Antzerkia curriculumaren barruan ala aparteko zerbait bezala? Zer deritzozu egokiena?

Curriculumaren barruan sartzen baldin bada, nahiz eta antzerkia libreagoa eta beste metodologia batean oinarritutakoa izan, argi izan behar dugu beharrezkotasun hori izango duela eta beste ikasgaietan bezala batzuk ez direla motibatuta egongo.

Curriculumaren barruan kokatuta, nola izango litzateke antzerkia ikasgai modura? Nolakoa izango litzateke errutina hori? Nolakoa izango litzateke ebaluazioa? Galdera horiek denak datozkit burura. 

Edonola ere, curriculumean txertatuko balitz, bi modutara izan daitekeela uste dut: ikasgai modura edo tresna pedagogiko gisa. Tresna pedagogiko gisa gaurtik hasita martxan jarri daitekeen zerbait da. Ikasgaiak hor daude eta metodologian aldaketak egitea da kontua; alegia, antzerki teknika batzuk sartzea ikasgai hori lantzeko. Oso ondo funtzionatzen duen metodologia da. 

Beste aukera ikasgai modura ezartzea izango litzateke. Kasu horretan, nola tratatuko genukeen pentsatu behar da. Curriculumaren barruan oinarrizko konpetentziak lantzen ari gara eta hori ezin dugu ahaztu. Ez gara ari aktoreak eraikitzen, baizik eta pertsonak. Orduan, helburu hori ezin dugu begien bistatik kendu. Hori kontuan hartu beharko litzateke. Eta hortik abiatuta, adin bakoitzean zein teknika edo estrategia erabili erabaki beharko litzateke, adin bakoitzean antzerkia modu desberdinetan erabili daitekeelako. Adibidez, nerabezaroan kreazio kolektiboa oso aproposa izaten da. Baina berriro diot, ahaztu gabe pertsonak garatzen ari garela, ez aktoreak, horretarako arte dramatikoko eskola baitago.

 

Donostiako Zurriola ikastolako esperientzia ezagutuko duzu. Antzerkia curriculumean sartuta daukate eta urteak daramatzate hala lantzen.

Ezagutzen dut esperientzia bai, eta oso interesgarria iruditzen zait. Zurriolan ikuspegia antzerkia eraikitzea edo emanaldi bat egitea da, produktua. Oso ondo deritzot, primeran, garaipen bat iruditzen zait, eta seguru nago hori landu bitartean erlazioak, espresioa eta beste hainbat gauza landuko dituztela. Ibilbide hori egin du Zurriola ikastolak eta jada bere nortasunari txertatuta dago, historikoa bihurtu da, ezin dugu ulertu Zurriola antzerkirik gabe. Baina nik beste ikuspegi bat eman diot antzerkiari nire ikerketan; ez gelditzea antzerki eraikuntzan soilik, baizik eta gatazkak bideratzeko eta elkarbizitza hobetzeko baliatzea.

Gertatzen dena da antzerkia lantzeko profesionalen falta dagoela. Zeren irakaslea animatuko ote da hori egitera? Curriculumaren arabera, DBH 4. mailan antzerkia hautazko bezala eskaini dezakete ikastetxeek, baina gehienek ez dute aukera hori jartzen horretarako pertsonarik ez daukatelako. Formakuntza beharra dago.

 

Antzerkia lantzeak eraginik ba al du antzerkia ikustera zaletzeko? Beste modu batera esanda, publikoa edo ikusleria sortzeko balio al du?

Seguraski baietz. Nik uste dut aipatutako guztia lantzean publikoa garatzen ere ariko garela, hau da, antzerkira joateko zaletasuna ere garatzen dela. Hori garrantzitsua da, eta ez antzerkiaren kasuan bakarrik, artean orokorrean baizik. Hori ere elikatzen ari gara hau dena lantzean.