Pixoihala aldatzearen artea
Automatikoki egin beharrean, pixoihala aldatzeko unean, haurraren mugitzeko eta adierazteko askatasuna errespetatuz gero, umearen gorputza eta umea bera errespetatzen ikasten da, eta hura seguru, parte-hartzaile eta konfiantzan sentitzen lagunduko du helduak, Emmi Pikler pediatra hungariarrak erakutsi zuen moduan.
Garbi egotea ongi sentitzeko beharrezkoa da. Baina pi-xoihala aldatzea ez da haurra erantzi, eskuzapiarekin garbitu eta berirro janztea soilik. Errutinazko ekintza bat izan liteke, baina horrek ez du esan nahi automatikoki egin behar denik; unearen garrantziaz jabeturik eginez gero, une hezitzailea baita, bai hiegieneari begira noski, baina baita harremanak sendotzeko, haurra autonomia errespetatzeko eta seguru sentitzeko ere. Horretarako, pixoihal-aldaketak ez luke ekintza automatiko izan behar, ez guraso edo senitartekoen kasuan, eta ezta zaintzaile eta hezitzaileen kasuan ere; modu automatikoan egiten denean, haurra objektutzat hartzeko arriskua baitago, eta txikiak modu pasiboan erantzungo dio helduaren jarrerari.
Alfredo Hoyuelos NUPeko irakasleak pixoihalaren aldaketaren garrantziaz idatzi du hik hasik argitaraturiko Haur Hezkuntza zenbait ahotsetarako abestia monografikoan. Emmi Pikler pediatra hungariarraren ekarpenei segitzen die Hoyuelosek, eta haren hitzetan, begirada, parte-hartzea, autonomia eta mugimendu askea dira pixoihalaren aldaketako zutabeak. Hezitzaileen prestakuntaz dihardu artikuluan irakasleak, baina guraso eta zaintzaileentzat ere jakingarri ugari biltzen ditu. Lehenik eta behin dio une horretan garrantzitsua dela haurrak konfiantza sentitzea, baina baita errespetatua eta seguru sentitzea ere, eta une atsegin gisa bizitzea aldatzeko momentu hori.
Askotan helduak —izan guraso, aitona-amona baina baita hezitzaile ere— “une hezitzaileak” eta “ohiko zereginak” bereizten dituzte; hau da, ipuinak irakurtzea, lokatza egitea, “matematikako” proposamena egitea... hezitzaileak diren ekintzatzat hartzen dira, aldiz, pixoihala aldatzea, adibidez, kategoria profesional txikiagotzat hartzen dela ikusten du Hoyuelosek. Sarri pi-xoihala aldatzea garrantzirik ez duen “ohiko zeregin erraztzat” hartzen da. Aldiz, irakaslearen aburuz, hezitzaileen kasuan bederen egiteko hori euren zeregin profesionalean duten eginbehar zail eta konplexuenetako bat da. “Pixoihala aldatzeko ekin-tza bakoitza egiaz, erronka bat da, haurra ojbektu bat balitz bezala ez tratatzeko etengabeko erronka”. David eta Appellen hitzak ekarriz, Hoyuelosek dio “sentitzen, behatzen eta ulertzen duen izakia balitz bezala tratatu behar dela haurra”.
Jaten ematea edo bainatzea bezala, bakarka eta intimitatean egiten da pixoihal aldaketa, eta ondorioz, hezteko une pareagabea da. Momentu horietan eskatzen dio helduak haurrari elkarrizketa eta parte hartze kontzientea. Haurrari bere buruaz eta inguruaz kontzientzia hartzen laguntzen zaio pixoihal aldaketa hau modu kontizentean egiten denean. Izan ere, aldaketa hori higienea zaintzeko momentu garrantzitsua da, baina baita horren inguruko kontzientzia sortzekoa ere, osasun fisiko ona izatearen garrantzia transmititzen da une horietan, baina baita “osasunaren ideia, buruaren eta emozioen ongizate eta ongizate sozial eta kultural gisa ulertua ere”.
Ekintza hori automatikoki eta presaka —haurren mugitzeko eta adierazteko askatasuna errespetatu gabe— eginez gero, haurraren autonomiari erreparatzea zail egingo zaio helduari. Aldiz, haurraren erritmoa errespetatuz aldatuz gero pixoihala, haurraren gorputza eta haurra bera gehiago errespetatzen ikasten dela erakutsi zuen Piklerrek, pixoihala aldatzeko modu horrek alderdi asko eta askotarikoak sustatzen baititu: mugimendu askea, lankidetza, per-tsona helduarekiko elkarrekintza eta hurbiltasuna, autonomia eta lotura afektibo egokia. Horrek guztiak, ondoren jolasteko eta mundua deskubritzeko konfiantza eta segurtasuna ematen dizkio haurrari.
Hezitzaileentzat une garrantzitsua
Gurasoak ez daudenean, hezitzailearentzat edo atxikimendu figura nagusia ez den horrentzat, konfian-tza eta segurtasunean oinarritutako harreman egonkorra eta pribilegiatua sortzeko bide ematen du pi-xoihalaren aldaketa-unea zaintzeak.
Hezitzaileentzat beraz, une horrek duen garrantzia dela-eta uniber-tsitateko ikasleekin denbora luzez egiten du Hoyuelosek pixoihala aldatzeari loturiko praktika eta hausnarketa. Honako puntu hauei garrantzia berezia ematen die irakasleak: begiradaren garrantzia; haurrarekiko harremanean hitza eta tonua erabiltzeko modua aztertzen dute, eta baita ukitzeko modua ere. “Keinu delikatua goxoa eta segurua, oreka eta konfiantza sortuko dituena—balioesten du irakasleak—, eta haur bakoitzari gaitasuna duela, parte hartzen duela eta erabakiak har ditzakeela nahiz bere sentimenduak adieraz ditzakeela jabetzeko nahikoa denbora eskainiko dion modua” . Horrez gain, haurrari baimena eskatzeko moduak aztertzen dituzte, eta hitzez adieraziko diote umeari, egingo duten guztia. Haurrak egokiro altxatzeko moduak ere aztertzen dituzte, lurretik, sehaskatik edo aldatzeko mahaitik altxatzeko, pertsona helduaren erosotasuna eta haurraren ongizate fisikoa eta emozionala bermatu behar baitira eskuen eta besoen mugimenduen bidez. Zaindu egin behar da, baita ere, haurrak azalera horizontalean uzteko modua.
Heldua pixoihala aldatzen ari den bitartean, haurra zutitu egiten da, berirro eseri, etab., eta heldua haurraren mugimenduan arabera moldatzen bada, Emmi Piklerrek erakutsi zuen eran, haurrak autonomoago izan daitezen aukera ematen die, pixoihala aldatzeko ekintzan parte hartzen dutela eta hezitzailearekin lan egiten dutela sentitzen baitute.
HEZITZAILEEN LANIK ZAILENA
Ez soilik guraso edo senitartekoentzat, hezitzaileentzat ere pixoihala aldatzeko unea haurraren eta hezitzailearen arteko afektuzko harremanaren une pribilegiatua izan behar dela uste dute Iruñeko La Milagrosa Udal Haur Eskolako hezitzaileek, “bai eta haien autonomia, hizkuntza eta autoestimua garatzeko unea ere”, ‘Haur Hezkun-tza, zenbait ahotsetarako abestia’ liburuxkan idatzi dute Esther Gravalos, Nerea Luquin eta Arantza Oses hezitzaileek. “Pertsona helduak guztiz errespetatu behar ditu haurraren ekimena eta mugitzeko nahia”, adierazi dute.
Pixoihala aldatzeko Piklerren irizpideak jarraitzeak, ahalegina eskatzen duela aitortzen dute, baina, haurrekin dituzten harremanak aberastu dituztela diote. “Pixoihala aldatzeko unea erlaxatzeko unea da haur eta hezitzaileentzat. Ikasgelako giroa hobetu egiten da”.
Honako irizpide hauek jarraitzen dituzte:
-Pixoihala aldatzeko tokira eraman aurretik, aldatzeko behar dugun guztia prestatuko dugu: pixoihala, eskuzapiak, jantzi garbiak eta beharrezko deritzogun gainerako guztia.
-Pixoihala aldatzeko orduan, haurraren arreta erakarriko duen bestelako jostetarik egotea saihestuko dugu (bestelako objekturik eskura ez izatea, haurren arreta erakar dezaketen ispilurik ez egotea, etab.).
-Haurrari esan egingo diogu pixoihala aldatu behar diogula hurbiletik hitz eginez, begietara begiratuz eta haren arreta erakarriz.
-Aldatzeko mahaian poliki eta presarik gabe, buruz gora etzan haurra, aurrez zer egin behar dugun esanez.
-Hasierako jarrera horretatik, haurrari jarrera erosoena aukeratzen utziko diogu. Batzuk geldi-geldi geratzen dira, beste batzuek bira ematen dute, beste batzuk zutitu egiten dira.
-Egingo ditugun ekintza guztiak adieraziko dizkiegu haurrei, eta laguntzeko eskatuko diegu. Denbora emango diegu, parte har dezaten eta erantzun diezaguten. Horrela, adibidez, besoa luzatuko dute elastikoa jartzeko, edo oina hurbilduko dute zapata janzteko. Azken batean, aldatzeko eman beharreko pauso guztietan modu aktiboan parte hartzen dute. Beste batzuetan ez digute lagundu nahi izango, eta hori ere errespetatuko dugu.
-Garrantzitsua iruditzen zaigu haurren arreta erakartzea hitzaren eta begiradaren bitartez, haiekin dugun harremana areagotzeko.
-Batzuetan, haurra haserretu egiten da, ez duelako aldatzea nahi. Hitzak jarriko dizkiogu haserre horri, eta denbora apur bat emango diogu. Ez dugu gure xedea ahaztu behar, pixoihala aldatzea. Poliki-poliki, hitz eginez eta denbora emanez, haurra lasaitu egiten dela ikusiko dugu.