"Bidelagun" etorkinekin
Oraintsu arte egoitza Elizondon baino ez du izan. Hala ere, beharrak bultzatuta, Donezteben ere beste egoitza bat zabaldu berri du.
Irabazi asmorik gabeko elkarte hau, hasiera batean, adineko pertsonei, eriei eta ezinduei laguntzeko nahiz horrelako pertsonak zaintzeko helburuarekin sortu zen, bai beraien etxebizitzetan, bai bizitzen egon zitezkeen egoitzetan. Beharra daukan zeinahi pertsonari begira dago eta bizilekuetan nahiz egoitzetan kidetasun programak daramatza aurrera, hala nola mandatu txikietan laguntzea, kalera ateratzea erraztea, zaintzaileen ordezkapenak egitea, bakarrik dauden pertsonei laguntzea... Filosofia horrekin, halaber, ospitaleetan borondatezko programa bat ere badute martxan arrazoi bategatik edo besteagatik bakarrik dauden pertsonei laguntzeko; eta aldi berean, baita prestakuntza programak ere: boluntarioei begira dauden prestakuntza ikastaroak, herritarren sentsibilizazioa bultzatzekoak, elkartasuna, kultur aniztasuna eta giza eskubideen balioak lantzekoak... Ekintza kurioso gisa, euskaldun elebakarrekin itzultzaile lanak ere egiten dituztela aipa liteke -Iruñera ospitaleetara joan behar dutenean edota gaztelaniazko dokumentuen aurrean-. Beraz, beraien lan eremua guztiz zabala dela esan daiteke.
Duela hiru bat urte, Nafarroako Baztan, Bortziriak, Malerreka, Urdazubi eta Zugarramurdi ingurune honetan, ia egun batetik bestera, herrialde ez garatuetako etorkinak etortzen hasi ziren. Hasieran etorkinen kopurua baxua zen, baina gaur egun, kontuan hartzeko zifren aurrean gaude. Hala, esaterako, Elizondoko herrian 3.000 bat biztanle badira, horietatik 200 inguru etorkinak dira, hau da, biztanleria osoaren % 6,6. Donezteben etorkinen kopurua altuagoa da. Herri horrek 1.200 biztanle ditu gutxi gorabehera, eta horietatik % 14 bat etorkinak dira.
Errealitate hori ikusirik, eta berau zeinahi arlotan sortzen ari zen kezkaz nahiz jarreraz oharturik, Bidelagun elkartekoek gai hori ere lantzea erabaki zuten.
Hala, gai horri loturik, Malerreka, Bortziriak eta Baztango mankomunitateetako euskara teknikariek hainbat hizkuntzatan (euskaraz, gaztelaniaz, frantsesez eta ingelesez) etorkinei begirako liburuxka informatibo bat kaleratzea erabaki zuten eta Bidelagunek ere bertan parte hartu zuen. Liburuxka horretan askotariko informazioa biltzen da: ingurune horretako lanbideak, lanarekin zerikusia duten eta beraiei interesgarri gerta dakizkiekeen datuak, euskararen presentzia nahiz garrantzia beraien integrazioari begira, eskolek eskaintzen dituzten ikasketa ereduak, telefono interesgarriak, eskualdeko nahiz herriko (Doneztebe, Elizondo eta Bera) mapa eta datu geo-demografikoak, oinarrizko hiztegitxo bat hamar hizkuntzatan... Liburuxkak hiru herrietako gizarte zerbitzuetan , zonaldeko eskoletan eta Bidelaguneko egoitzetan daude zabalduta, eta hala, etorkina herrira heltzearekin batera, informazioa luzatzen zaio.
Etorkinekin bilerak egiten dira
Hala ere, argi zegoen hori ez zela nahikoa etorkinen integrazioari begira. Orduan, beraiekin biltzea, elkar ezagutzea eta haien kezkak entzutea izan zen emandako lehen pausoa. Lehen bilera 2003ko udazkenean egin zen, eta ordutik hona, beste batzuk ere burutu dira. Bakoitzean gai bat lantzen da etorkinekin; adibidez, lana, etxebizitza, paperak, kultura askotariko biltoki bat sortzeko beharra, hezkuntza... Bilera horietan etorkinek hainbat galdera egiten dizkiete, eta Bidelaguneko kideek eta haiek gonbidaturiko adituek, ahal duten heinean, bileran bertan erantzuten dizkiete. Arduradunen hitzetan, oso giro jatorra sortu da eta etorkinen parte-hartzea handia da. Etorkin helduez gain, noizbehinka, nerabeak ere hurbiltzen dira.
Horietako bilera batean hezkuntza arloa landu zen. Gaur egun, Nafarroako ingurune honetako haurren % 90 D ereduan matrikulatuta dago. Hasiera batean, haur etorkinen gehiengoa A ereduan matrikulatzen zen. Haur etorkin horietako gehienak Hego Amerikakoak dira, eta bereziki, Ekuadorkoak. Urtetik urtera haur etorkinen matrikulazioa nabarmen gorantz doala kontuan hartuta, irizpide batzuen beharra ezinbestekoa da.
Guraso etorkinek, errealitate horretaz jabeturik, bilera hartan beraien seme-alabak D ereduan matrikulatuak izatea nahi zutela aldarrikatu zuten, haurrak herrian integratzeko ezinbestekotzat jotzen baitzuten euskara jakitea. Bidelagun elkartea guraso horien kezkarekin bat datorrenez, beldurrak alde batera utzita, gai horri heldu dio eta bide hori jorratzeko konpromisoa bereganatu du.
Hezkuntza arloari begira, bilera hartan beste hainbat hutsune eta adierazpen ere azaleratu ziren, eta horietako batzuk haur etorkinen ahotik. Batzar hartan zeuden Bigarren Hezkuntzako etorkin gazte batzuek, Bidelagun elkartekoen harridurarako, ikaslagunen aldetik ikastetxean entzun nahiz jasan behar izaten dituzten jarrera eta txutxu-mutxu arrazistak adierazi zituzten; hala nola, "alde hemendik, lana kentzera etorri zarete eta!", "zure ama emagaldua da, emakume beltz gehienak bezala!" eta mota honetako beste hainbat iruzkin. Baina ez hori soilik. Jolas orduetan ere, haur etorkinak haur etorkinekin ibiltzen zirela eta autoktonoak autoktonoekin aipatu zuten. Bileran bildurikoak gai honekin kezkaturik agertu ziren, eta ez eskola eremuari dagokionez soilik. Kalean ere mota horretako iruzkin eta jarrera arrazistak bizitzen direla jakinik, biztanleria osoari eta gehien bat bertako jendeari begirako sentsibilizazio kanpaina bat bultzatzea erabaki zen.
Sentsibilizazio kanpaina, batetik, zonaldeko ikastetxe guztiei zabalduta dago, bai herrietako eskolei, bai eskola kontzentrazioei; eta bestetik, kaleko eta herriko pertsona orori.
Hala bada, Baztango Herrietako Eskolak, Elizondoko San Frantzisko Xabier ikastetxe publikoa eta Baztan ikastola lanean jarri ziren, eta hilabete batean zentroetako kultura guztiak curriculumeko ikasgai denetan lantzea erabaki zuten. Horrela, musika ikasgaian, esaterako, hainbat herrialdetako kantuak, musika tresnak, taldeak eta abar ezagutu eta aztertu zituzten; geografian ikastetxeko herrialde guztiak mapan kokatzen eta horien ezaugarri geografiko nagusiak eta hiri nagusiak non dauden ikasi zuten; gaztelaniako eskoletan Hego Amerikako gaztelania eta Estatu Espainiarrekoa aurrez aurre jarri zituzten; eta horrela, beste ikasgai guztietan ere. Guztiz emaitza positiboak lortu ziren, eta arrazoi hori dela bide, hainbat herritan kulturarteko hilabete horretan burututako materialen erakusketa bat egitea erabaki zen.
"Ikusi-makusi"/"Veo-veo" proiektua proposatu dute
Kulturartekotasuna helburutzat hartuta eta elkarbizitza positibo bat lortzeko bide honetan, beste pauso bat ere eman behar zela jabeturik zeuden Bidelaguneko kideak. Horrela, sentsibilizazio kanpaina bateko abiapuntu moduan, Mikel Gereka koordinatzaile lanetan jarririk (Mikel, Malerrekako hainbat ikastetxetan ingeleseko irakaslea da), Baztan, Malerreka eta Bortziriak inguru honetan, "Asamblea de Cooperación por la Paz" (ACPP) estatu mailako elkarteak aurkezten duen "Ikusi Makusi"/"Veo-veo" proiektua bertako ikastetxe guztietara luzatzea proposatu zuten Bidelaguneko kideek.
Proiektu europar hau 10-14 urte bitarteko haurrei zuzenduta dago. 1993. urtean Lunteren (Holanda) egin zen Nazioarteko "I spy with my little eye" lantegiaren erakusketan oinarritzen da eta, "Baustelle Europa" proiektuarekin lotura dauka (proiektu hori Alemaniaren, Belgikaren eta Holandaren artean aurkeztu zen). "Asamblea de Cooperación por la Paz" elkarteak proiektu hori bere gain hartu zuen, gaztelaniara itzuli zuen eta, estatu espainiarreko hainbat herritan eta ikastetxetan zabaltzen ari da, erakusketa bitartekotzat hartuta.
"Ikusi-makusi" ez da ohiko erakusketa bat. Zirkuitu eran eta txokoka dago antolatua. Bertan gaztetxoak hainbat arazo edota egoeraren aurrean jartzen dira eta konpontzen saiatu behar dute. Baliabide didaktiko askotarikoak erabiltzen dituzte. Haurrek erakusketa ikusi aurretik, material didaktiko horri ahalik eta etekin handiena ateratzeko, hamar orduko sentsibilizazio ikastaroak eskaintzen zaizkie irakasleei. Ondoren, gelan hainbat gai lantzen dira elkarbizitza baketsua bideratzeko eta uste hedatuak nahiz orokortasun eta estereotipoak hausteko. Gelan aniztasunari dagokion lehen sentsibilizazioa egin eta gero, erakusketari egiten zaio leku. Bukatzeko, haur guztien artean proiektu honetatik atera dituzten ondorioak idazten dira, eta ahoz azaltzen dira gelan. Proiektuaren arduradunen hitzetan, orain arte behintzat, Estatu Espainiar osoan oso emaitza positiboak lortu dira.
Arestian aipatu dugunez, Bidelagun elkartekoek proposamen hau ikastetxe guztiei luzatu diete. Mementoz, Lehen Hezkuntzako zentro batzuk parte hartzeko prest agertu dira, eta Bigarren Hezkuntzako zonaldeko ikastetxe gehienak ere bai.
Bidelagunekoek, beraz, jada bota dute hasi berria den ikasturterako erronka bat, baina orain ikusi egin behar ea aurrera atera dezaketen edo ez. "Ikusi egin behar" diogu, izan ere, material hau gaztelaniaz dago, eta euskaratzeak 36.000 euroko kostua du, beraien poltsikoetarako gehiegitxo, kanpoko diru laguntzekin bizi direla aintzat harturik (ez da ahaztu behar elkarte hau GKE motako erakunde bat dela). Beraien esku dagoen guztia egingo omen dute proiektua Baztanen, Malerrekan eta Bortzirietan martxan jartzeko, guztiz beharrezkotzat jotzen baitute mota honetako proiektuak ikastetxeetara ekartzea elkarbizitza positiboa lortu nahi baldin bada. Baina kanpoko diru iturririk gabe, beltz ikusten dute geroa. Hala bada, kontuan izanda euskaldun gazte ororentzat positiboa izango den proiektu baten aurrean gaudela eta Nafarroako Gobernuak euskararekiko duen jarrera hala nolakoa dela, elkarte honetako kideek, aukera hau aprobetxatuz, EAEko erakundeen ateak jo nahiko lituzkete, eta horien artean bereziki Eusko Jaurlaritzakoak. Euskaratzeko behar duten dirua edota diruaren zati bat baino ez dute eskatzen. Horrela, material hori hor egongo litzateke euskaraz, eta denontzat izango litzateke aberasgarri, mota guztietako mugak hautsiz eta euskal hizkuntzari esker denok elkartuz. •
* OHARRA: norbaitek BIDELAGUN elkartekoekin harremanetan jarri nahi badu, edo diru laguntza eman, dei edo idatz beza ondorengo helbide honetara:
BIDELAGUN BOLUNTARIOTZA
Santiago karrika, 58 A beheiti
31700 Elizondo
Nafarroa
Telf. 948.58.13.27
bidelagun@hotmail.com
Kontu korrontea: Nafarroako Kutxa 2054 / 0213 / 28 / 30100 / 11830
Irakurleen txokoa
Txoko hau zeurea duzu, irakurle, eta bi aukera luzatzen dizkizugu: galderak egitea eta erantzunak ematea.
Lehenengoak kultura eta hizkuntza aniztasunaren inguruko kezkak, galderak eta zalantzak bideratzeko aukera ematen dizu. Horretarako, bi helbide hauetakoren batera idatzi besterik ez duzu egin behar:
itziaramayo@msn.com edo aldizkaria@hikhasi.eus
Zure izena edo ikastetxearen izenarekin batera, helbide elektronikoa jartzea eskatzen dizugu, erantzuna emateko zurekin zuzenean harremanetan jar dadin nahi duen oro.
Bigarren aukera erantzuna ematearena da. Hemen agertzen diren galderei edonork eman diezaieke erantzuna, proposamena, aholkua, laguntza, iradokizuna... bi modutara: galdera egiten duenarekin zuzenean harremanetan jarriz edo aldizkarira idatziz (aldizkaria@hikhasi.eus).
Harremanetarako bide berri honekin, dauzkagun kezkak denon artean eta elkarri gure esperientziak kontatuz bidera ditzakegu. Anima zaitez!