PUJOLAS, Pere: Nazioarteko erakundeen arabera, hezkuntza sistema guztiek ikuspegi inklusiboa izan beharko lukete
2010-06-01
Maiatzaren hasieran, 2010eko Berriztapen Jardunaldiak egin ziren Donostiako Zientziaren Kutxagunean. Hobekuntza bidean izenburupean, hainbat hitzaldi eta esperientzia entzuteko aukera izan zen.
Gonbidatuen artean, besteak beste, Pere Pujolás jauna izan zen. Bartzelonako (Herrialde Katalanak) Vic-eko Unibertsitateko Hezkuntza Fakultatean, Hezkuntza Inklusiboko masterra eta doktoretza programa koordinatzen ditu. Era berean, guztiontzako eskolako aniztasunaren trataera ikertzeko lanean ari den sarea koordinatzen du, eta sei unibertsitatek osatzen dute sare hori.
Gaur egun, eskolak ematen ditu Hezkuntzako Fakultatean. Dena den, unibertsitatean ez ezik, Bigarren Hezkuntzan eta aholkularitza psikopedagogikoan ere aritu da lanean.
Ikaskuntzaren egituraketa kooperatiboan, hezkuntza inklusiboan eta irakaskuntzaren autorregulazioan eta pertsonalizazioan burutu ditu bere ikerketa nagusiak, eta horien gainean mintzatu da.
Zer esan nahi du hezkuntzaren berriztapen kontzeptuak? Nora garamatza?
Horixe da erantzun beharreko galdera. Nire ustez, gaur egun indarrean dagoen legediaren arabera, argi dago gero eta inklusiboagoa izango den hezkuntzaren ikuspegi baterako bidea egin beharko genukeela. Inklusibitate printzipioak hezkuntza sistema osoa busti behar luke. Eta hau ez da gobernu baten edo besteren apeta hutsa; nazioarteko erakundeen ikuspegia da. Horien guztien ustez, herrialde guztietako hezkuntza sistemek ikuspegi inklusibo hori hartzen joan behar lukete. Esaterako, UNESCOk nazioarteko hezkuntza konferentzia antolatu ohi du, eta bide hori azpimarratzen du etengabe. Hezkuntza sistemak, eraginkorra izan dadin eta guztiei aukera berdina eskain diezaien, ikuspuntu inklusiboa izan behar du. Beraz, norantz jo behar dugu egin asmo ditugun berriztapen edo hobekuntza horietan guztietan? Bada, ikastetxe eta gela inklusiboagoetara.
Zer eskaintzen du ikastetxe inklusibo batek?
Kalitatezko hezkuntza eraginkorra eskaintzen die ikasle guztiei, baina denak gela bakar batean bilduta. Elkarrekin ikasi ahal izateko modua eskaini behar die askotariko ikasleei: nahiz eta oso ezberdinak izan, nahiz eta ezintasun handiak izan, nahiz eta hainbat jatorri sozialetakoak izan, nahiz eta hizkuntza arrotza izan, nahiz eta laguntza handia behar izan... Oso ezberdinak izan arren, elkarrekin ikasteko aukera izan behar dute. Ez soilik ikastetxe berean ikastekoa, baita gela berean ikastekoa ere. Helburu horretara ailegatzeko egin behar dugu bidea, horretarako estrategiak, baliabideak, bitartekoak... bilatuz.
Zein baldintza nagusi bete behar ditu ikastetxe inklusibo batek?
Hiru baldintza nagusi bete behar ditu ikastetxe edo gela inklusibo batek. Lehenik eta behin, PRESENTZIA: gela bat inklusiboa izan dadin, beharrezkoa da ikasle guztiak gela horretan egotea; edo, behintzat, ahalik eta ikasle gehienak. Eta ez naiz ari kopuruaz, 20-30-40 ikasle izateaz, ez, ahalik eta ikasle gehien biltzeaz baizik, bakoitzaren ezaugarri pertsonalak edonolakoak izanik ere. Ziurrenik, une jakin batean, ikasleren batek edo besteak gela barruan egoteko zailtasun bereziak izango ditu, baina gela da ikasle horien guztien garapenerako gunerik egokiena. Eta beraz, ez gara konforme egongo ikasle horiak guztiek gela barruan egon daitezkeen arte. Beraz, ikasle guztien presentzia ziurtatu behar dugu. Guztiak ez baldin badaude, edo guztiak egon daitezen ahaleginik egiten ez badugu, gela edo ikastetxea ez da inklusiboa izango.
Presentzia, baina, ez da baldintza nahikoa. Gela barruan egote hutsak ez du ziurtatzen gela hori inklusiboa izango denik. Beraz, PARTE HARTZEA ere ezinbesteko baldintza izango da. Ikasle guztiek, ezberdinak izan arren, ikaskideek egiten dituzten ekintza berberak egin behar dituzte, guztiek batera. Ikasle gehienak gauza bat egiten edukitzea, eta han, izkina batean akaso eta laguntzarako irakasle batekin, bi edo hiru ikasle beste ariketa batzuk egiten edukitzea ez da parte hartzea. Ahal den neurrian gelako egunerokoan hartu behar dute parte ikasle guztiek. Ziurrenik, zenbait ikaslek esku hartze zehatza beharko dute une jakin batean, eta horiek noski burutu behar dira. Baina aukera izan behar dute gainerako ikaskideekin parte hartzeko, ahal duten neurrian.
Hori ere ez da nahikoa, ordea. Egon daitezke gelan presente, parte har dezakete, baina hirugarren baldintza bat ere bete behar da: GARAPENA. Hau da, egon daitezke gelan, har dezakete parte eguneroko ekintzetan, baina aurrerapenik ez izan, hots, ezer ez ikasi. Eta gela inklusiboa izateko, ikasle guztiek euren gaitasunen arabera ikas dezaketen guztia ikasi beharko lukete.
Hiru baldintza horiek betetzen diren neurrian, gero eta ikasgela inklusiboagoa izango dugu. Kontua ez da dena edo ezer ez; gakoa neurrian dago. Hiru baldintza horiek bete daitezen urratsak eman ditzakegu pixkanaka.
Ikaskuntza kooperatiboak nola eragiten du horretan?
Ikasgela inklusibo batean, ezin diogu eutsi aurreko egitura berberari. Hau da, ezin dugu jardun gelan inklusiboa ez zenean bezala, edo aniztasuna horren handia ez zenean bezala. Beraz, beharrezkoa da gela barruko ekintzen egitura aldatzea. Eta ikaskuntza kooperatiboak horretarako malgutasuna eskaintzen du. Egitura konplexua da, baina malgua. Hainbat forma hartzen ditu, eta, horrela, aukera eskaintzen du ezaugarri ezberdinak dituzten ikasleek batera ikas dezaten.
Beraz, egitura egokia izatea ezinbesteko baldintza da?
Demagun eraikin bat egiten ari garela, eta beraz, eraikina baldintzatzen duten hainbat elementu ditugula. Bada, ikastetxe inklusibo batean ere badira elementu baldintzatzaileak, eta ez eskolaren eraikuntzari dagozkionak, ikastetxe inklusibo kontzeptuari lotuta daudenak baizik.
Hiru dira, nire ustez, eraikuntza baten ardatz nagusiak: lehenik, eraikinaren zimenduak. Ez dira ikusten, lur azpian daude, baina eraikina era bat baldintzatzen dute. Izan ere, zimenduek ezaugarri jakin batzuk izango ez balituzte, ezinezkoa izango litzateke eraikina jasotzea. Azken emaitzari zuzenean eragingo diote zimenduek, zalantzarik gabe.
Oinarrizko bigarren elementua eraikitzeko erabiltzen diren materialen jatorria izango litzateke. Erabiltzen diren materialen ezaugarriek ondorioak izan ditzakete gerora eraikinean. Beraz, materialaren jatorriak ere baldintzatuko du eraikina; kalitate txarrekoak badira, emaitza ere eskasa izango baita.
Eta hirugarrenik, eraikuntzaren elementuen banaketa edo antolaketa izango litzateke. Eskailera leku jakin batean egoteak baldintzatu egiten du eraikina bera. Ni hirugarren solairuan banago eta bigarrenera beste bide batetik jaitsi nahi badut, ezinezkoa izango da; baldintzatuta nago, eta eskailerak erabili beharko ditut. Edo ezin izango dut solairu erdian dagoen zutabe itsusia bota, ziurrenik, hori eginez gero, eraikina behera eroriko baita.
Hiru elementu horiek ezaugarri bertsuak dituzte: zaila da horiek aldatzea edo moldatzea; eraikinaren barruan daude ezkutatuta, ez daude agerian; ez dira ikusgarriak, ez dira politak eta ez diete modei jarraitzen.
Dena den, guztiz baldintzatzaileak diren elementu horiez gain, badira horren erabakigarriak ez diren bigarren mailako elementuak ere. Batetik, eraikinaren kanpoko paretak, balkoiak, leihoak, apainketa, margotze lanak... egongo lirateke. Eta bestetik, eraikinaren barruko antolaketa: egiten dugun egituraketaren arabera bulego bat, pisu bat, biltegi bat, saltoki bat... izan daitekeelako.
Elementu horiek ez dira horren baldintzatzaileak, eta ezaugarri hauek dituzte: errazago alda edo molda daitezke; ikusgarriagoak dira, eta ederragoak; eta gainera, modarekin lotuago daude.
Hori guztia nola islatzen da ikastetxeetan?
Bada, egin dezagun orain eraikinaren eta eskola inklusibo baten arteko alderaketa. Elementu baldintzatzaileen artean eraikinaren zimenduak genituen, eta horrek lotura zuzena izan dezake eskola inklusiboan ikasleen taldekatzearekin. Eskola jakin batean taldeak egiteko jarraitzen den irizpidearen arabera, ikastetxearen inklusio maila handiagoa edo txikiagoa izango da. Gauza bat da ikasleak modu homogeneoan taldekatzea, beraien errendimendu gaitasunaren arabera, eta beste gauza bat da ikasle taldeak ahalik eta modu heterogeneoenean osatzea. Lehenengo kasuan, gela gutxi batzuk kanpoan uzten baditugu, ezinezkoa da gelak inklusiboak izatea. Beraz, oinarrizko elementua da, eta guztiz erabakigarria, zuzenean eragingo duelako inklusio mailan.
Bigarren elementua, materialen jatorriari dagokiona, bat etorriko litzateke curriculumaren izaerarekin. Curriculuma ulertzeko dugun moduaren arabera, inklusiboagoa izango da ikastetxea. Esaterako, uste dut gaur egun LOE Espainiako Hezkuntzako Lege Organikoak zehazten duen curriculuma oso itxia dela. LOGSEkoa baino are itxiagoa. LOGSE Espainiako Hezkuntza Sistemaren Antolamendu Orokorrerako Legearen arabera, etapa batean zehar ikasleek hainbat helburu lortu behar zituzten. LOEk, berriz, zehazten du Haur Hezkuntzaren amaieran eta Lehen Hezkuntzaren lehenengo zikloaren amaieran lortu behar direla. Beraz, eman beharreko urratsak zehazten dira. Iristen dena hurrengora pasatuko da, iristen ez dena, aldiz, ez. Oso itxia da, eta, curriculuma horren itxia izanik, ikasle askok ezin dute haren baitan egon. Ez dakit ulertzen den; aterki bat bezalakoa da, zenbat eta handiagoa izan, orduan eta jende gehiago sartzen da. Bada, curriculum horri jarraitu ezin dioten ikasle batzuk dauden unetik, ez da baliagarria guztientzat. Beraz, curriculumaren izaera erabakigarria izango da ikastetxe bat edo hezkuntza sistema bat inklusiboa izateko edo ez izateko.
Eta azkenik, eraikuntzako elementuen antolaketa egongo litzateke, eta zuzenean gelako jardunaren egiturarekin lot dezakegu hori. Hiru egitura identifikatu dira: banakakoa, lehiakorra eta kooperatiboa. Lehendabizikoek egitura finkoa dute, irakasleen eta ikaslearen arteko ezinbesteko elkarreraginean oinarritzen dira –irakasleak irakasten ez badu, ikasleak ez du ikasten–, ikaslearen bakarkako lana eskatzen dute, eta irakasleak erantzun egin behar die ikasleen beharrei. Egitura hori behin eta berriz errepikatzen da; irakasleak azaldu, adibideak jarri, ariketak egin, beste azalpen bat eman... Gainera, ikasleen artean lehia sortzen bada, orduan, bigarren ereduan egongo ginateke, baina elkarren antz handia dute biek.
Banakako egitura lehiakor horrekin, bada, oso zaila da ikasle guztiei erantzutea. Irakasleak askotariko ikasleak izango dituelako gelan, eta berak nahi izan arren –irakasle inklusiboa delako, zalantzarik gabe– ezin izango die guztiei arreta bera eskaini. Guztiak nahi ditu gelan, ados, baina ezin die denei erantzun, egitura finko hori eusten badio.
Hala ere, bada, konplexuagoa izan arren, askoz ere malguagoa den beste egitura bat. Hain zuzen ere, egitura kooperatiboa. Beraz, aipatutako hiru elementu erabakigarri horiek nolakoak diren begiratu beharra dago. Azken batean, horien arabera izango baitute ikastetxeek maila inklusiboagoa. Baina, lehen aipatu bezala, ez dira erraz aldatzen, oso zaila da gelako jardunaren egitura aldatzea, modu jakin batean egitera ohituta gaudenean. Oso zaila da curriculuma ikasle guztiei zabaltzea. Ez dute lortu oraino, hain da zaila. Eta oso zaila da, era berean, ikastetxe bakoitzak duen taldekatze irizpidea aldatzea.
Eta zeintzuk izango lirateke bigarren mailako elementuak?
Jendea asaldatu egiten da, baina, horren erabakigarriak ez diren elementuen artean, giza baliabideak, baliabide teknologikoak, metodologikoak, didaktikoak... daude. Ez dut esan nahi garrantzitsuak ez direnik. Esan nahi dudana da, azken hauek aldatu arren, aurrez aipatutakoak aldatzen ez badira, ez dugula arazoa konpontzerik izango. Hau da, giza baliabideak beharrezkoak dira, noski. Zenbat eta gehiago izan, hainbat hobe! Baina ez dute inklusioa ziurtatzen. Zer gertatzen da? Moldatzen errazak direla, askoz ere ikusgarriagoak direla... Ulertzen da, ezta?
Horrek guztiak hipotesi bat planteatzera narama: ikastetxeetako berriztapen askok horren erabakigarriak ez diren bigarren mailako elementuetan jartzen dute arreta. Edo, asko jota, erabakigarrienak diren hiru elementuetatik bitan: ikasleen taldekatzean (gauza asko probatu dira alor horretan) eta curriculumean (ikastetxeetan mirariak egiten dituzte curriculumarekin). Uste dut egin direla ahaleginak bi elementu erabakigarri horiek moldatuz ikastetxe bateko inklusio maila areagotzeko. Baina, hala ere, iruditzen zait asko kostatzen dela gelako jardunaren egitura aldatzea.
Orduan, non jarri beharko genuke indarra?
Ikasleen taldekatze heterogeneoa egitea, ikasle bakoitzaren beharretara egokitu ahal izango dugun curriculum irekia izatea eta gelako jardunaren egitura malgua edo kooperatiboa ezartzea izango litzateke onena. Balizko egoera hori posible egin ahal izateko, hiru lan ildo nagusi proposatuko nituzke.
Lehenik eta behin, ikasleei irakaskuntza pertsonalizatua eskaini behar zaie. Aurrean ditugun ikasleak askotarikoak baldin badira, ezin ditugu tratatu berdinak balira bezala. Baina, ohartu ere egin gabe eta denekin egon ezin duzunez, erdian geratzen direnei kasu egiteko joera izaten dugu irakasleok. Hori egiten badugu, kontuan izan behar dugu mutur bakoitzeko % 25 albo batera uzten ari garela. Beraz, ez dugu beste irtenbiderik: irakasten duguna ikasle bakoitzaren ezaugarri berezietara doitu beharrean gaude, ezberdinak direlako. Programazio anizkuna deituko genioke horri. Azken batean, egokiagoa da curriculuma ikasle guztientzako eskuragarria izan dadin egitea, gehiengo estandar bati zuzenduta egin eta, ondoren, guztientzako baliagarria izateko, hamaika moldaketa egitea baino.
Irakasle guztiek edukiak aurkezteko baliabide didaktiko anizkunak izango balituzte, edukiak eskaintzeko hainbat modu izango balituzte –aukera bat hauentzat, beste bat beste haientzat, hirugarren bat gelako ikasle gorrarentzat ere egokia izango dena...– errazagoa litzateke. Ondoren, ebaluatzeko askotariko moduak beharko ditugu, noski! Berrikuntza teknologikoak onak dira, baina horrelako materialez laguntzen ez baditugu, ez dira horren eraginkorrak izango.
Bigarren lan ildoa ikasleen autonomiarena litzateke. Irakasleek behin edo behin esan izan digute: “Aurten gustura nabil talde ona egokitu zaidalako!”. Horrek esan nahi du, 25eko gure taldean 6 ikasle inguru daudela, zer eta nola egin behar duten jakiteaz gain, egiteko gogoa ere badutenak. A zer pagotxa! Horrek egiten du ona taldea, eta liluratu egiten gaitu. Bada, ikasle horiek horrelakoak dira, ikasi egin dutelako, ez horrela jaio zirelako. Haien familia, gizarte eta eskola inguruneak ikaskuntzaren autorregulaziorako estrategiak ikasteko baldintzak eskaini dizkielako. Horrek autonomoago egiten ditu eta, era berean, irakaslearenganako duten mendekotasuna gutxitzen du. Eta hori ikasi badute, ikasten den guztia irakatsi daiteke. Beraz, hezkuntzako etapa guztietan modu sistematikoan irakatsiko bagenu... irakasleek denbora gehiago eskaini ahal izango genieke hain autonomoak ez diren gainerako ikasleei.
Eta azkenik, hirugarrena egitura kooperatiboarena da. Aurreko biak barne hartzen ditu, eta, oinarrian, gelako jarduera ikasleek elkarri irakatsi ahal izateko moduan antolatzea izango litzateke. Banakako egitura batean irakasleak argitu beharko lituzkeen zalantzak kasu honetan ikasleen artean ebatziko lituzkete. Horrela irakasleak aukera izango du bere esku hartzea apur bat doitu eta behar handiagoa duten ikasleei laguntza eskaintzeko. Beraz, hirugarren lan ildo hau jorratuz gero, aurreko biak ere sakontzen dira. Nire ikuspuntutik, hiru ardatz horiek egitura pedagogiko konplexua osatzen dute. Konplexua bai, baina ez ezinezkoa; eta askotariko ikasleei batera erantzuteko aukera eskaintzen du.
Baina zertaz ari gara jardueraren egituraz ari garenean?
Definizioz, jarduera batean biltzen diren elementuen eta eragiketen multzoa da. Horiek guztiak konbinatzeko erabiltzen dugun moduaren arabera eta bilatzen dugun helburuaren arabera, eragin jakin bat izango du parte hartzen ari direnen artean: indibidualismoa, lehiakortasuna edo kooperazioa.
Egitura indibidualista batean, ikasleak bakarka egiten du lan, eta bere helburua lortzen du, gainerako ikasleek lortu ala ez. Egitura horretan lan egiten duen ikasleak, saiatzen denak, interesa duenak, nahi eta ahal duenak ikastea lor dezake. Hainbat mailatan izango da, baina ikasi egingo du. Ikaskide batek ikasten ez badu, ez dio eragiten. Ikasleen helburuak, beraz, ez daude elkarren mende, independenteak dira. Aldiz, egitura lehiakorrean, ikasleek bakarka lan egiteaz gain, elkarren lehian jarduten dute. Helburua lehena izatea baldin bada, gainerakoek lortzen ez badute soilik erdietsiko dute. Beraz, albokoari lagundu, ezta pentsatu ere!
Hirugarrenean, ordea, guztiz aurkakoa gertatzen da. Egitura kooperatiboan, ikasleek elkarri laguntzen diote, eta ardura bikoitza dute: beraiek ikasteaz gain, ikaskideek ere ikas dezaten lagundu behar dute. Horregatik, taldean egiten dute lan; xedea gainerakoek ere lortzen badute soilik lortuko dutelako. Egitura lehiakorrean, helburuen mendekotasuna negatiboa zen. Kasu honetan, berriz, positiboa izango da.
Nola egitura daiteke ikasgelan jarduera kooperatibo hori?
Jarduera kooperatiboak ikasle guztien parte hartzea ziurtatu behar du, lehenik. Eta ere berean, baita aldibereko elkarrekintza ere. Horretarako, lehen urratsa taldeak modu egokian osatzea izango da. Demagun 24 ikasleko taldea dugula, eta lauko sei talde egin behar ditugula. Beraz, sei ikasle onenak identifikatu beharko ditut. Baina ez azkarrenak direlako, azkarrak izateaz gain, laguntzeko prestutasun handia dutelako baizik. Imajina dezagun 6 biribil ditugula, eta laguntza eskaintzeko gaitasun handienak dituztenak direla biribil horiek. Ondoren, 6 hiruki ditugu, eta horiek laguntza handiena behar duten ikasleak dira. Azkenik 12 karratu izango genituzke, gelako gainerako ikasleak.
Taldeak egiteko, beraz, biribil bat, hiruki bat eta bi karratu elkartuko ditugu. Gela horretan 12 neska eta 12 mutil baldin badaude, talde bakoitzean bi eta bi ipiniko ditugu. Eta hainbat jatorritako ikasleak baldin baditugu, horiek nahasten ere saiatuko gara. Beraz, ezin izango diegu utzi taldeak nahi bezala osatzen, guk –irakasleok– egin behar ditugu taldeak. Eta lanerako taldeak direla esango diegu.
Emaitza sei talde heterogeneo izango lirateke. Baina, dena den, posible da noiz edo noiz talde homogeneoak ere osatzea; biribilak elkarrekin, hirukiak elkarrekin, karratuak elkarrekin... Biak dira beharrezkoak.
Proposatu dugun banaketa hori egiten duen irakasleak ez du sinesten soilik irakaslearen eta ikaslearen arteko elkarrekintzan, ikasleen artekoan ere badu konfiantza. Eta bakarkako lanean konfiantza izateaz gain, taldeko lanean ere sinisten du.
Nahikoa al da hori eginda?
Ez, baldintza gehiago bete behar dira. Irakasleak, azalpena eman ostean, “orain ariketa hau, hau eta hau egingo ditugu taldeka guztion artean, elkarri lagunduz” esaten badu soilik, biribilak egingo du ariketa, eta gainerakoek kopiatu besterik ez dute egingo. Eta horrek izugarri amorratzen gaitu, ezta? Horrela lan eginez, ez dute neurri berean lan egiten guztiek, eta gainera, ez dago elkarreraginik. Hau da, ez dute gaia guztien artean aztertu, eztabaidatu, adostu... Beraz, hori ez da taldean lan egitea.
Gertatu daiteke, era berean, egunen batean ariketak oso errazak izatea. Eta hirukiak ere gai izatea berehala egiteko. Horrelakoetan zein beste estrategia erabiltzen dute? Lan banaketa, hots, bakoitzak ariketa bat egin, ondoren elkarri pasatu eta kito! Kasu horretan, guztiek hartu dute parte, hori ezin da zalantzan jarri. Baina egon al da aldibereko elkarrekintzarik? Ez. Beraz, ez dugu nahi duguna lortu.
Horregatik, irakasleak horrelako zerbait esan beharko die: “Taldean egingo dugu lan, baina gaurkoan, 1-2-4 egitura kooperatiboa erabiliko dugu”. Edo Arkatzak erdira izeneko egitura, edo Hitzen jolasa, edo beste edozein egitura kooperatibo.
Azalduko al zenuke, esaterako, 1-2-4 egitura hori?
Ikasleek A, B, C eta D ariketak egin behar dituzte. Lehengo urratsean (1), bakoitzak bere mahaian A ariketa nola egiten den pentsatu eta egin behar du. Denbora apur bat pasatzen denean, albokoari erantzuna erakutsi, bien artean eztabaidatu eta elkarrekin ebatziko dute ariketa. Parekoek, bitartean, gauza bera egingo dute (2). Eta azkenik, bikote batek besteari ariketa erakutsiko dio, elkarren artean eztabaidatuko dute, eta erantzun bateratua bilatu beharko dute A ariketarako (4). Horren ondoren, gauza bera egingo dute hurrengo ariketekin.
Horrela eginez geroz, ikasle guztien parte hartzea eta aldibereko elkarrekintza lortuko ditugu. Egitura hori izango da egokiena gauza berriak ikasteko. Zergatik? Talde bakoitzean badagoelako norbait gainerakoek uler dezaten lagun dezakeena. Ez da beti biribila izango, gaiaren, ariketaren, egoeraren... arabera izango da.
Beti eutsi behar zaio egitura berberari?
Ez, egitura hau ez da betierekoa. Ezin dugu beti berdina erabili. Lehen aipatu ditudan talde homogeneoak ere erabili behar dira; biak nahastu behar dira.
Talde heterogeneoak erabilita, bakoitzak bere mailan, baina guztiek ikasiko dute zerbait. Beraz, beste egoera batean ere jar ditzakegu, era autonomoagoan gaitasun maila berdintsuagoa duten ikasleekin ere lan egin dezaten.
Gainera, horrela, irakasleak ere badauka aukera erantzun zehatzak emateko. Batzuei ulertu ez dutelako beste azalpen bat emanez, eta beste batzuei ariketa gehigarriak ipiniz. Talde homogeneoak dira onenak, ikasi den horretan sakontzeko edo praktikatzeko.
Eta ikaskuntza kooperatiboa ezartzeko, zeintzuk dira beharrezko baldintzak?
Hiru baldintza nagusi nabarmenduko nituzke. Izan ere, jardueraren egitura hau ezartze soilak ez du talde guztietan funtzionatzen. Beraz, baldintza horiek lortze aldera egin behar da lan. Lehenik, talde kohesioa bilatu behar da, esaterako, talde dinamikak eginez; giro atsegina sortzeko, taldea batzeko, lan giroa sortzeko, talde lanean aritzea eraginkorragoa dela erakusteko... Eta ez soilik egitura kooperatiborako; gelan edozein egitura erabilita ere, beti izango da garrantzitsua talde kohesioa lantzea.
Baina taldearen kohesioa izugarria izanagatik ere, elkarlana ez da ezerezetik sortzen. Beraz, talde lana erabili beharko da irakasteko baliabide gisa. Esaterako, jarduerak bakoitzak bere mahaian egin beharrean, elkartu egingo gara eta beste teknika bat (1-2-4, Arkatzak erdira...) erabiliz burutuko ditugu. Azken batean, talde aktiboak beharko ditugu, zenbaitetan homogeneoak eta beste zenbaitetan heterogeneoak izango direnak.
Eta hala ere, arazoak sortzen direla, talde lanean aritzea kostatzen zaiela, batek egiten duela lana eta gainerakoek kopiatu baino ez dutela egiten, batera hitz egiten dutela guztiek, aztoratuta daudela..., azken batean, ez dakitela taldean aritzen? Bada, ez da ezer gertatzen, erakutsi egingo diegu. Horixe izango da landu beharreko hirugarren baldintza: talde lana irakatsi beharreko eduki gisa hartzea. Ez badakite, erakutsi egingo diegu. Eta zer beharko dugu horretarako? Talde antolaketa egonkor samar bat, taldean ikastera ohitu daitezen, eta baliabide didaktikoak, eduki edo gaitasun hori irakatsi ahal izateko.
