Hainbat uste finkatu dira elebitasunaren gainean. Horietatik zenbat dira egiazko eta zenbat mito?

2012-02-01

Norbanakoen elebitasunaz hitz ­egin izan denean, hainbat mito eta uste oker zabaldu dira. Kontuan har dezagun elebitasun mota asko daudela, eta egoera guztiak ez direla atseginak edo baikorrak.

 
 
Elebitasun gehigarria litzateke egoerarik desiragarriena: hizkuntza biak indartzen dira, eta aberasgarria da per­tsonarentzat. Baina gizartean eta eskolan beste hizkuntza bat nagusi denean, elebitasun kengarria ere gerta daiteke, hizkuntza bat, askotan familiakoa, "oztopo" dela ikusten bada.
Baina, arazo horiez gain, beste arazo batzuk ere badaude. Askotan, uste okerrez beteta daude,  gizarte elebakarrak batez ere, elebitasunari dagokionez.
Uste ustel horiek argitu eta salatzeko lan bikaina egiten ari da François Grosjean doktorea: bai bere blogaren bidez (http://www.psychologytoday. com/blog/life-bilingual), bai bere liburu famatuen bidez (http://www. francoisgrosjean.ch/myths_en.html).
Grosjeanek desegiten dituen mitoak hauek dira:
1. Elebitasuna arraroa, bitxia da. Gezurra. 
Munduko populazioaren erdia ­omen da elebiduna: elebitasuna leku guztietan eta giza talde guztietan gerta­tzen da.
2. Elebidunek haurtzaroan ikasten dituzte hizkuntzak. Gezurra.
Gaztaroan eta heldutasunean ere ­egiten dira elebidunak: hezkuntza, ezkontzak, migrazioak, eta abar direla medio.
3. Elebidunek hizkuntza biak berdin eta perfektuki menderatzen dituzte. Gezurra.
Bi hizkuntzak berdin menderatzen dituztenak oso gutxi dira (nik bat bakarrik ezagutzen dut). Elebidunak askotarikoak dira, eta behar dituzten mailan menderatzen dituzte hizkuntzak. Ba­tzuek hizkuntza bat dute nagusi, besteek ez dute ondo idazten edo irakurtzen bietako batean, edo hizkuntza bat pasiboki ezagutzen dute.
4. Benetan elebidunak direnek ez dute azenturik beren hizkuntzetan. Gezurra.
Azentuak ez zaitu elebidunago edo elebakarrago egiten. Hizkuntza bat nola, noiz eta non ikasi duzun kontuan hartuta, azentu bat edo beste bat izango duzu. Perfektuki mendera dezakezu hizkuntza bat eta azentua izan, edo gerta daiteke azenturik ez izatea eta maila baxuagoa edukitzea.
5. Elebidunak itzultzaileak dira jaiotzez. Gezurra.
Hizkuntza batetik bestera itzultzeko gai izan arren, arazoak izan ditzakete arlo batzuetan.
6. Hizkuntzak nahastea elebidunen nagikeriaren seinalea da. Gezurra.
Hizkuntzak nahastea, maileguzko hitzak erabiltzea... oso arrunta da elebidunen arteko interakzioan.
7. Elebidunak bi kulturatakoak dira. Gezurra.
Asko bi kulturatakoak dira; baina, beste asko, elebidunak dira, baina kultura bakarrekoak. Aldi berean, bi kulturatakoa izan zaitezke, baina elebakarra (bi kultura, baina hizkuntza bera).
8. Elebidunek nortasun bikoitza ­edo zatitua dute. Gezurra.
Ez dago argudiatu beharrik, ezta?
9. Elebidunek beraien emozioak ­ama-hizkuntzan adierazten dituzte. Gezurra.
Hizkuntzak non eta nola ikasi dituzten eta emozioa norekin adierazten ari diren kontuan hartuta, kasuistika askotarikoa da.
10. Haurren kasuan, elebitasunak atzeratu egiten du haurrek hizkuntza eskuratzen. Gezurra.
Ikerketak ezetz dio.
11. Familia-hizkuntzak eragin negatiboa izango du eskola-hizkuntzaren ­ikaskuntzan, bi hizkuntza horiek desberdinak direnean. Gezurra.
Ez nahitaez. Berez, familia-hizkun­tza da bigarren hizkuntza ikasteko oinarria.
12. Gurasoek seme-alabak elebitasunean hezi nahi badituzte, hizkuntza bat-pertsona bat araua bete behar dute. Gezurra.
Hainbat ingurutan hizkun­tza desberdinak erabiltzea ere efikaza da, per­tsonak berberak izanik ere.
13. Elebitasunean hazten diren haurrek hizkuntzak nahastu egiten dituzte. Gezurra.
Elebakarrekin aritzen direnean ­ikasten dute hizkuntza bakar bat erabiltzen.
Baina kontrako norabidean ere badira uste ustelak.
Azken urteotan, azterlan askok goraipatzen dituzte elebitasunaren abantailak, eta hala da, baina argitu dezagun puntu hori ere.
Elebitasunak era askotako abantailak eduki ditzake, baina... hizkuntza biak erabili behar dira etengabe, ez ­noizbehinka.
http://mobile.nytimes.com/article?a=796711&single=1&f=25 
Ellen Byalistok psikologoak eta neurozientzialariak dio, 1960 arte uste zela, ­AEBn bederen, elebiduna izatea desabantaila zela. Haren arabera, gero ikusi da guztiz kontrakoa dela. ­Elebiduna izateak "multiataza" bihur­tzen zaitu, eta malgutasun kognitiboa ematen dizu. Era berean, Alzheimerra atzeratzeko balio dezake. Elebitasunak zure burmuina sendotu egiten du, burmuin-kirola da. Baina, horretarako, bi hizkuntzak etengabe erabili behar dituzu, ez noizbehinka: "You have to use both languages all the time. You won't get the bilingual benefit from occasional use". 
Elebitasunaren hariei tiraka, eta aipatutako uste ustelak kontuan hartuz, hainbat gairen gainean hausnartzeko beharra nabarmentzen ari da gero eta gehiago.
Ikasle elebidunen ebaluazioa litzateke hari horietako bat, ez txantxetakoa, gainera. Eta hor, erabakigarria da azterketa egiteko aukeratzen den hizkuntza eta, nola ez, azterketa proba bera ere. Gaiaren gaineko hainbat gogoeta topatuko dituzu nire post honetan: http://josusierra.wordpress.com/2009/09/26/%c2%bfporque-mucha-gente-no-entiende-la-importancia-de-la-lengua-de-la-prueba-en-una-evaluacion-de-alumnado-de-inmersion/ 

2012-02-01