ELEANIZTASUNA HEZKUNTZAN Maialen Urbieta

2017-11-01

 

Askotan hitz egiten da elebitasunaren onurez. Neurolinguistikak argi eta garbi utzi du eleaniztunen burmuinak badituela onura batzuk, bai eta estrategia berezi batzuk ere, elebakarrek ez dituztenak. Beste hitz batzuetan esateko, eleaniztunen burmuinak egunerokotasuneko erronkei aurre egiteko egitura batzuk ditu. Gizarte mailan ere, begi-bistakoak dira hizkuntza bat baino gehiago jakiteak dakartzan abantailak. Baina, eskolan, hobeto ibiltzen dira eleaniztunak elebakarrak baino?

 

 
 

Ikerketa hori egiteko asmoa zuten Maialen Urbieta Agirrezabalagak eta Mikel Goikoetxea Gazagaetxeberriak, “Eleaniztasuna eta Hezkuntza” masterreko ikasleek. Zaila egin zitzaiela onartu dute; izan ere, ia ezinezkoa da gizarte honetan gaur egun elebakarrik aurkitzea. Hori dela eta, ikerketa alderdi espezifikoago batera bideratzea erabaki zuten. Bi xede zituen ikerketak: lehena, etxetik euskara zeramaten haurren eta etxetik beste hizkuntza bat zekartenen arteko desberdintasuna ikustea; eta, bigarrena, hizkuntza batetik bestera (euskaratik gaztelaniara eta alderantziz) transferitzen ziren elementuak aztertzea.
Ikerketaren bi atalak lantzeko, 114 ikasleren bina idazlan hartu zituzten aztergai (euskarako testu bat eta gaztelaniako beste bat). Ikasle horiek Bizkaiko hiri bateko eskola publiko batekoak ziren. Hamar, hamaika eta hamabi urteko ikasleak ziren, eta, beraz, Lehen Hezkuntzako 5. eta 6. mailetan zebiltzan. Hirian, gaztelania da nagusi, eta euskara, berriz, hizkuntza gutxitua da. Hala ere, euskara da eskolako hizkuntza, D ereduan baitaude ikasle guztiak.
Ikerketaren lehenengo atala burutzeko, bi ikertzaileek, Urbietak eta Goikoetxeak, bakoitzak bere aldetik ebaluatu zituzten 228 idazlanak. Horretarako, kode sistema bat erabili zuten: ikasle bakoitzari zenbaki bat eman zioten, eta, euskarako zein gaztelaniako testuei izena kenduz, zenbakia jarri zieten. Bakoitzak bere aldetik ebaluatzeko, errubrika bat erabili zuten, Jacobsen errubrika (1981). Errubrika horren arabera, zenbaki bat esleitu behar zaio atal bakoitzari: edukiari, antolaketari, ortografiari, hizkuntza mailari eta hiztegiari.
Ikertzaile bakoitzak zenbaki bat esleitu zion, errubrikari eta adierazleei jarraituz. Ondoren, emaitza guztiak banan-banan alderatu zituzten, eta puntuazio desberdina jaso zuten idazlanak edo atalak banan-banan ebaluatu zituzten berriro. Horrela, ateratako emaitzak esanguratsuak zirela esan dezakete.
Jasotako zenbaki guztiak (ebaluatu zituztenak eta ikasleen datuak) ordenagailuko estatistika-programa batean sartu zituzten, eta, emaitzei erreparatuz, emaitza orokor hauxe atera zuten:
Etxean euskara erabiltzen zuten ikasleek beste edozein hizkuntza erabiltzen zutenek baino nota altuagoak jaso zituzten bi idazlanetan. Idazlanaren arlo guztietan, emaitza hobeak zituzten: testua antolatzen, ortografian, edukian, erabiltzen zuten hiz-kuntzan eta hiztegian. Beraz, etxean euskara erabiltzen zutenek gaztelania edo beste hizkuntza bat erabiltzen zuten ikasleek baino emaitza hobeak izan zituzten. Hona hemen datu batzuk: etxean euskara erabiltzen zuten ikasleek batez beste %71,45 atera zuten euskarazko idazlanetan. Bestalde, etxean gaztelania erabiltzen zutenek %65,88 atera zuten euskaraz. Gaztelaniako testuetan, etxean euskara erabiltzen zutenek %78,3 eta gaztelania erabiltzen zutenek %73,58 atera zuten.
Erraza egin zaie emaitza horien azalpena ematea, jada frogatuta baitaude txikitatik elebidun izateak dakartzan onurak. 10, 11 eta 12 urte zituztenerako, ikasle guztiak ziren elebidunak edo eleaniztunak, baina txikitatik elebitasun horrekin bizitzeak ikasleei ekarritako onurak agerian geratu ziren emaitzetan ere. Badituzte hainbat hipotesi, azalpen honetan sakontzeko, etxeko hizkuntza eta eskolakoa bera izateak (euskarak) txikitatik gelan gertatzen zenaren berri izaten laguntzen baitzien. Hortaz, ikasle euskaldunek Haur Hezkuntzan sartzean gelan gertatzen zen ororen berri zuten, hizkuntza-arazorik izan ezean, abantaila hartzen baitzuten. Dena den, hori hipotesi bat baino ez dela diote, ez baitute izan frogatzeko abagunerik.
Ikerketaren emaitza esanguratsuena hori izan baldin bazen ere, beste hainbat emaitza lortu zituzten. Mutilek baino nota hobeak atera zituzten neskek, eta 12 urtekoek 11koek eta 10ekoek baino hobeak. Ikerketaren xedea elebitasuna zenez, ez dute sakondu datu horietan.
Ikerketaren bigarren xedea lantzeko, parez pare jarri zituzten ikasle bakoitzaren bi idazlanak. Horrela, agerian geratzen ziren ikasle bakoitzaren idazteko estrategiak. Hainbat atal aztertu zituzten: testua paragrafotan antolatzen zuten edo ez, izenburua jartzen zuten edo ez, lokailuen erabilera, sinadura eta sarrera amaierako esaldiak. Transferigarritasuna bi hizkuntzetako joeren bidez aztertu dute, erabiltzen duten hizkuntza dena dela ere, joera bera duten ikusiz; adibidez, euskaraz paragrafotan idazten badute, gaztelaniaz ere horrela egiten duten ikusiz.
Datu horiek ere SPSS estatistikako programan sartu zituzten, eta ikusi zuten ikasleen estrategiak guztiz transferigarriak zirela hizkuntza batetik bestera. Datu batzuk emango ditugu: % 88k joera bera erakutsi zuten bi hizkuntzetan izenburuarekin, bietan jartzea erabakitzen baitzuten, edo inon ez jartzea. Ikasleen % 92k berdin jokatzen zuten bi hizkuntzetan paragrafoei zegokienez ere, bietan erabiltzen baitzituzten, edo bietan ez. Datu horiekin, ikusi genuen ikasleek hizkuntza batean joera bat bazuten bestean ere berdin jokatzen zutela; esate baterako, paragrafotan idaztean edo izenburua jartzean. Oso gutxitan erabili zuten estrategia bat hizkuntza batean, eta ez bestean.
Emaitza horien arabera, etxean euskara erabiltzen duten ikasleek nota hobeak izan dituzte euskarazko zein gaztelaniazko testuetan. Eta hizkuntza batean erabiltzen dituzten estrategiak beste hizkuntzetara ere transferitzen dira.

 

 

 

2017-11-01