Proiektu bikulturala eta eleanitza

Foyer etorkinen integraziorako zentroa da. 1969 sortu zen Bruselan etorkinen integrazio soziala lortzeko helbururekin. Hasieran gazteentzako etxe soila zena proiektu mardulagoa eta zabalagoa bilakatu da urteen poderioz. Urte hauetan guztietan lan talde ugari sortu dira bere barruan eta hainbat zerbitzu eskaintzen ditu: zerbitzu soziala, harrera zerbitzua, zerbitzu juridikoa, emakumeen etxea, gazteentzako prestakuntza eta tailerrak... oinarrizko gauzak zein goi mailako kontuak bideratzen dira, guztiak ere etorkinen integraziora bideratuak. Bruselan etorkinekin egiten den guztia koordinatzen du eta erreferentzia bilakatu da.

Foyerrek bideratzen dituen proiektuak bi motatakoak dira: oinarrikoak eta pilotuak. Oinarrikoak auzoan bertan garatzen direnak dira: auzoko gazteentzat eskolako lanetan laguntzeko tailerrak egiten dituzte, auzoko haurrei, gazteei eta emakumeei elkartzeko lekua eskaintzen die... Badakite proiektu hauekin ez dutela egitura soziala aldatuko, baina hala ere, badakite beharrezkoa den lan bat egiten ari direla.

Proiektu pilotuei dagokienez, berauen bidez dagoen egitura aldatzen saiatzen dira. Adibidez, hezkuntzaren kasuan ikastetxe batean proiektu bikulturala integratzea baino errazagoa izango litzateke ikastetxe berri bat sortzea eta han ezartzea. Baina Foyerren helburua ez da hori, hots, beste hezkuntza egitura bat sortzea, baizik eta dagoena aldatzea. Proiektu pilotuak ez dira auzora bideratzen, Brusela osora baizik.

Foyer irabazi asmorik gabeko erakundea da eta Flandeseko Komunitateak finantzatzen du.



Belgika: Flandes eta Walonia komunitateak

Belgika bi komunitatetan banaturik dago: Flandes nederlandarra eta Walonia frantsesa (honen barruan alemana hizkuntza ofizialtzat duen eskualde bat dago). Orain dela urte batzuk Walonia aberatsagoa zen ekonomikoki eta indar gehiago zuen. Ondorioz, frantsesaren presentzia eta prestigioa altuagoak ziren eta gizartean nor izateko frantsesa jakin behar zen.

Urteak pasa ahala Flandes indartzen joan da, eta gaur egun ekonomikoki indar gehiago du. Nederlandarrek urteetan zehar beraien nortasuna eta hizkuntza aldarrikatu dute eta gaur egun indartuta eta bermatuta daude Flandesen.

Hezkuntza sistemari dagokionez, komunitate bakoitzak bere antolaketa dauka. Belgikan bi hizkuntzak dira ofizialak eta komunitate bakoitzak bereari eusten dio. Legearen arabera, Flandesen irakaskuntza nederlanderaz egin behar da eta Walonian frantsesez. Flandesen nederlanderaz bizi dira eta Walonian frantsesez. Orain dela gutxi arte Walonian irakaskuntza frantsesez egiten zen eta nederlandera ikasten Lehen Hezkuntzako 3. mailan hasten ziren. Flandesen, aldiz, ikasketa guztiak nederlanderaz egiten zituzten eta frantsesarekin 3. mailan hasten ziren. Azken urteotan, ordea, legeak aldatu dituzte komunitate flandiarrak zein frantsesak eta sistema elebidunak sartzen hasi dira.



Bruselako egoera elebiduna

Bruselako egoera berezia da, ez baita ez frantsesa eta ez flandiarra, elebiduna baizik. Bi eskola mota daude aukeran: nederlandarrak eta frantsesak. Kaleko hizkuntza frantsesa da nagusiki eta lan merkatuan bi hizkuntzak eskatzen dira: frantsesa eta nederlandera. Ekonomikoki eta geografikoki Brusela Flandesera bideratuta dago.

1996ko urtarrilean Bruselak 948.122 biztanle zituen, horietatik %70.3 belgikarrak eta %29,7 kanpotarrak (%7,8 marokoarrak, %3,1 italiarrak, %2,4 espainiarrak eta %2,2 turkiarrak). Sarritan kanpotarrak kontsideratzen ez diren beste talde batzuk ere badaude: frantziarrak (%3,3), britainiarrak(%0,8) eta alemanak (%0,5). Azken urte hauetan, paperik gabeko etorkinen seme-alabak ere ugaritzen ari dira ikastetxeetan. Etorkinen biztanleria gaztea da eta gero eta familia gehiago daude. Bruselan haurren %50 talde gutxietuetakoak dira. Zenbait eskualdetan mediterraneotik joandakoek biztanleriaren erdia osatzen dute eta euren seme-alabek haur eskolako edo Lehen Hezkuntzako ikastetxeetako ikasleen %80 osatzen dute. Etorkinen familia gehienek euren ama hizkuntzan mintzatzen jarraitzen dute.



Bruselako hezkuntza ereduak

Bruselan Hezkuntza Sistema bakarra badago ere, bi hezkuntza azpisistema daude: flandiarra eta frantsesa. Beraz, bi eskola mota dituzte aukeran: nederlandarra eta frantsesa. Sistema bietan haur gehienak 3 urterekin haur eskolara joaten dira, nahiz eta derrigorrezkoa ez izan. Lehen Hezkuntza 6 urtetik 12 urtera arte da eta Bigarren Hezkuntzak 18 urte arte jarraitzen du, hau da, adin horretara arte irakaskuntza derrigorrezkoa da.

Bruselan etorkin gehienak eskola frantsesetara joaten dira. Dena dela, azken 15 urteotan ikastetxe nederlandetara joan diren etorkinen kopurua igo egin da, eta frantsesa hitz egiten dute belgikarrak ere gero eta gehiago jotzen dute zentro nederlandetara. Gurasoak gero eta kontzienteago dira nederlandera jakitea garrantzitsua dela (ekonomikoki eta lana bilatzeko) eta eskola nederlandarretatik haurrak bi hizkuntzak jakinda aterako direla (frantsesa kalean ikasten baitute), zentro frantsesetatik ez bezala.

Memento honetan eskola nederlanderretan dauden haurren %32 ez da jatorriz belgikarra. Oinarrizko Hezkuntzan, ikasleen %24,9k nederlandera hitz egiten du etxean; %27,2k nahastuta, nederlandera eta frantsesa edo beste hizkuntza bat; %27,7k beti frantsesa; eta %20,2k beste hizkuntza gutxitu bat.

Bigarren Hezkuntzako ikasleen %58,7k beti nederlandera erabiltzen du etxean; %20,4k nederlandera eta beste hizkuntza bat (gehienek frantsesa); %12,2k beti frantsesa; eta %8,7k nederlandera eta frantsesa ez den beste ama hizkuntza bat.

Datuen eboluzioak zera erakusten du: etxeko elebakartasuna eleaniztasuna bilakatzen ari dela.



Etorkinentzako aukerak Bruselan

Lehen aipatu bezala, komunitate bietan aldatu dira legeak irakaskuntzan hizkuntza bat baino gehiago irakatsi ahal izateko, bai jatorriz belgikarrak diren haurrentzat eta bai haur etorkinentzat.

Etorkinei dagokionez, 1977an Belgikak hitzarmen europar bat sinatu zuen eta beronen bidez haurrei hezkuntza ama hizkuntzan jasotzeko eskubidea onartzen zitzaien. Ildo horretatik, 1981ean Foyerrek lehen proiektu bikulturala abiatu zuen zazpi haur etorkin italiarrekin eta urtebete beranduago beste bat haur etorkin espainiarrekin. 1983an etorkin turkiarrentzat ezarri zuen eta 1984an proiektu pilotu bezala onartua izan zen, ordura arte iniziatiba pribatu bezala atera baitzen aurrera. Aipatu behar da Foyerrek komunitate nederlandarrean egiten duela lan, eta beraz, bere proiektua eskola nederlandetan garatzen duela, eta ez frantsesetan.

1991an Hezkuntza Ministeritza flandiarrak etorkinekiko zuen politika aldatu egin zuen eta hezkuntza bikulturala aukera bezala onartu zuen. Horren babesean garatu da Foyerren proiektua eta gaur egun espainierako proiektu bikulturalean 120 haur dabiltza, turkierakoan 300 eta italierakoan 80.

Proiektua Haur eta Lehen Hezkuntzan garatzen da mementoz, oraindik ez baitiote baimenik eman Bigarren Hezkuntzan jarraipena emateko. Etapa horietan haurrek astean 28 ordu egiten dituzte gelan. Haur Hezkuntzako hiru urtetan haurrek 28 ordu horietatik 6-8 jatorrizko hizkuntzan egiten dituzte. Lehen Hezkuntzan, 1. mailatik 6. mailara kopuru hori gutxituz joaten da, azkeneko mailan 2 edo 3 ordu dedikatzen dizkiotelarik. Era berean, 3. mailatik aurrera frantsesa 3. hizkuntza bezala ikasten hasten dira, eta ingelesarekin Bigarren Hezkuntzan hasten dira, gainontzeko ikastetxe nederlandarretan bezala.

Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzako 1. eta 2. mailan proiektuko haur hauek gela berezi batean egoten dira, hots, ez dira gainontzeko haurrekin nahasten. Beste modu batera esanda, ikastetxean dena nederlanderaz egiten duten ohiko gela bat edo bi egoteaz gain, espainierako (edoproiektuaren arabera, italierakoa edo turkierakoa) beste gela bat egoten da. 3. mailatik aurrera elkartzen eta nahasten dira beste haurrekin.

Banaketa horrek ghettoak sortzeko aukera eman dezake, baina arduradunek diotenez, irakurketa-idazketarekin hasten direnean hobe da bereiztuta edukitzea, kasu batzuetan alfabetoa eta soinuak ere ezberdinak baitira. Modu horretan hizkuntza bakoitzaren oinarria hobeto ulertzen eta barneratzen dutela diote.

Jatorrizko hizkuntza murgiltze ereduan oinarrituz irakasten dute hasierako urteetan, hau da, beste gaiak edo ikasgaiak ikasteko erabiltzen dute, ez ikasgai soil bezala. Hasierako irakurketa eta idazketa jatorrizko hizkuntzan zein nederlanderan egiten dute. Eta noski, prozesu honetan guztian bi hizkuntzetako irakasleen koordinazioa eta elkarlana funtsezkoak dira. 3. mailatik aurrera ikasgai bezala jarraitzen du ama hizkuntzak eta historia, geografia, kultura eta abar ikasten dituzte. Proiektuko haur etorkinek ama hizkuntzako eskolak hartzen dituzten bitartean, beste ikasle belgikarren eskulanak, erlijioa... ikasten dute.



Emaitzak ikusi dira

Foyerreko proiektua jarraitu duten ikasleengan nabaritu den ondoriorik aipagarriena goi mailako ikasketen jarraipena izan da. Ohikoena haur etorkinek lanbide bat ikastea baldin bada, Foyerreko ikasle etorkinek goi mailako ikasketak egin ohi dituzte. Gainontzeko etorkinek baino maila altuagoa lortzen dute, alde horretatik.

Beste ondorio bat zera izan da: ama hizkuntza informalean lortzen duten hiztegia nederlandera informalean lortzen dutena baino aberatsagoa dela.

Horrez gain, Lehen Hezkuntzaren amaieran gainontzeko etorkinek baino maila hobea lortzen dute nederlanderan. Hortik ondorioztatzen da komunikaziorako oinarrizko pausoak jatorrizko hizkuntzan egiteak ondorio positiboak dituela bigarren edo hirugarren hizkuntzan.

Orokorrean esanda, bikulturalitateak ama hizkuntza ikasteko eta mantentzeko aukera ematen du eta horrek etorkinei sozialki integratzen laguntzen die.



Bultzatzaileen hausnarketa

Proiektuaren bultzatzaileek eta arduradunek ere, emaitzak ikusita, zenbait ohar aipatzen dituzte.

Hasteko, ikastetxearen kasuan, Bigarren Hezkuntzari begira dituen ondorioak ikusita, elebitasuna eta bikulturalitateak curriculumeko zati izan beharko lukeela diote. Horrekin batera, nederlanderako irakasleek eta gainontzeko hizkuntzetako irakasleek maila bera eduki beharko luketela azpimarratzen dute. Hirugarrenik, ama hizkuntzako irakasleek taldean ondo integratuta egon beharko luketela. Era berean, garrantzitsutzat jotzen dute eskolako antolaketa eraginkorra izatea, zuzendariak giroa eta antolaketa ondo bideratzea, irakasleek beraien eta ikasleen gaitasunean sinestea eta familiarekin erlazionatzea.

Proiektuan subjektu izan diren ikasleen iritziz, garrantzitsua izan da ikasleek beraiengan izan duten konfiantza, atzean izan duten pertsonaren laguntza (eskolan, familian edo auzoan) eta gurasoek euren eboluzioa jarraitzea. Jatorrizko hizkuntza ikasteak indartsuago egin dituela aditzera ematen dute.

Hemendik aurrera Foyerren asmo nagusiak hiru dira. Lehenengoa jatorrizko hizkuntza Bigarren Hezkuntzan integratzea; bigarrena nederlanderako irakasleen artean sentsibilizazio kanpaina egitea eleaniztasunaren onurak ikus ditzaten; eta hirugarrena jatorrizko hizkuntzako irakasleen egoera egonkortzea eta gainontzeko irakasleen estatus bera lortzea.

Foyerreko arduradunek argi daukate proiektu bikulturala etorkinei zuzendurik egon arren, eleaniztasuna belgikarrentzat ere onuragarria dela. Horregatik, eleaniztasuna hezkuntza sistema osoan integratzearen aldekoak dira eta denborarekin lortuko delakoan daude.





Foyer etorkinekin eskolan, etxean eta kalean

Foyerreko kideek argi daukate etorkinak belgikar kulturan integratu behar dutela, baina beraien jatorrizko kultura errespetatuz eta ezabatu gabe. Proiektu bikulturala da hori lortze bidean esku artean daukaten egitasmoetako bat, baina gehiago ere badituzte, hurrengo taulan ikus daitezkeen bezala.





Sint Jan Berchmans ikastetxeko esperientzia

Foyerren proiektu bikulturala duen Bruselako ikastetxeetako bat Sint Jan Berchmans da. Bertan 1981ean jarri zuten martxan espainierako proiektua eta memento honetan 100 haur dabiltza.

Haur Hezkuntzako haurrekin Nuria Borrás irakasle katalana dago. 3 urtekoen gelan zazpi haur ditu, 4 urtekoen gelan bederatzi eta 5 urtekoen gelan beste hainbeste. Talde bakoitzak astean bi egun pasatzen ditu berarekin, esan nahi baita bi egun horietan espainieraz jarduten direla.

Haur batzuk etxean espainiera hitz egiten dute, eta beste batzuk ez. Horrez gain, kontuan hartu behar da batzuk 1. belaunaldiko etorkinen seme-alabak direla, eta beste batzuk 3. eta 4. belaunaldikoak. "Etorkinen biztanleria anitza da", argitzen digu Borrás irakasleak. "70eko hamarkadan meategietara lanera etorritako espainiarren bilobekin aurkitzen gara orain. Haur horien gurasoek frantsesa ikasi dute eta askok espainiera galdu ere bai. Horregatik, batzuk etxean frantsesa hitz egiten duten bitartean, beste batzuk espainiera, eta hori, noski, haurretan antzematen da. Bestalde, hegoamerikako haurren lehen belaunaldikoak iristen ari dira eta horiek ez dute frantsesez egiten etxean".

Ezberdintasunak ezberdintasun, irakaslearen helburua haur horiek espainieraz hitz egitea da, ama hizkuntzan duten hiztegia aberastea. Horretarako, hizkuntzaren erabilera da ardatz eta gelako ekintza guztiak horretara bideratzen dira: erosketak eginez zenbatzen eta janarien izenak ikasten dituzte, ipuinak kontatuz mintzatzeko erraztasuna lantzen dute...

Hori guztia barneratuta gelditzen zaie eta Lehen Hezkuntzan gehiago sakontzen dute. Sint Jan Berchmans-en Lehen Hezkuntzako espainierako irakaslea Virtudes Hernandez da. Berak azaldu digu zer egiten duen maila horietan: "1. eta 2. mailan idazten eta irakurtzen ikasten dute eta 3. mailatik aurrera ikasitakoa sakontzen da hiztegia handituz, esaldiak zuzen idazten ikasiz, egitura gramatikalak ikasiz... Horrekin batera kultura lantzen da: historia, geografia... Haurrek euren jatorrizko hizkuntzarekin kontaktua edukitzea da xedea". Edozein modutan, gela horietan dauden haur guztien jatorria ez da Espainia, herrialde gehiagotatik ere joaten baitira: Ekuador, Kolonbia... Horren aurrean, eraldaketa batzuk egin behar izan dituzte eta herrialde guztietako kultura lantzen dute orain. "Denok berdinak garela eta elkar errespetatu behar dugula irakatsi nahi diet".

Normalean 8-15 haur bitarteko taldeak osatzen dira 1. eta 2. mailan, eta 3. mailan nederlanderako beste taldearekin elkartzen dira. Memento horretan ez dutela arazorik izaten komentatzen du Hernandezek, eta berehala egokitzen direla.