Muga guztien gainetik... euskaraz! SANDUZELAI ikastetxea, Iruñea:
2003-11-01
Iruñeko Sanduzelai ikastetxe publikora inguruko guraso euskalzale guztiek bidaltzen dute euren haurra, euskara hutsean ikasteko aukera eskaintzen baitie. Oltza bailarako haurrak ere Sanduzelaira etortzen dira, gertuago ez baitute D eredurik. Egun 373 ikasle eta 30 irakasle ditu Sanduzelaik, Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan. Ikasgelatan 25 haurretatik batez beste hiru haurrek dute gurasoren bat euskalduna. Mikroklima honetan 4. mailako tutorea dugu Antonio Chivite, "Txepilo". Euskararen erabilera urriak kezkatuta, irakasle lan taldea sortu eta ekintza bereziak prestatu dituzte.
Euskarari dagokionean, zein da Sanduzelai ikastetxearen kezka nagusia?
Ahozko erabilerak kezkatzen gaitu, batez ere ikasgelatik kanpo dagoen hutsuneak (jolaslekuan, lagunartean, jantokian... ).Eskolan ikasleek oso ondo ikasten dute hizkuntza formala; gaitasuna badute azterketak egiteko. Baina kaleko hizkuntza falta dute, lagunarteko hizkera. Erregistro hori kalean ikasi behar da eta irakasleak oso zaila du eremu horretan eragitea. Irakaslea amatxoren figura izatetik figura formal serio bat izatera pasatzen denean, eta irakurtzen edo biderketak egiten irakatsi behar duenean, galdu egiten du laguntasun rol hori. Irakasleak ezin dio esan haurrari "hoa pikutara, zerri nazkagarri hori". Eta haurrak horrelako esaldiak behar ditu, bestela erdaraz esango ditu eta, kalean oso eskura baitu erdarazko erregistro osoa.
Ekintza zehatzak proposatzeko, iaz euskara lan taldea sortu zenuten.
Lan taldea irakasleen prestakuntza modalitate bat da. Normalean lan taldeak Berritzeguneen barruan egiten dira, hainbat eskolatako irakasleak bilduta. Baina inork ez dizunez edabe magikorik ematen, gure arazoen konponbideak gure artean aurkitu behar genituela erabaki genuen. Eskola barruan sortu genituen lan taldeak, irakasle guztiak lau lan taldetan sartuta; horietako bat euskararen lan taldea zen. Horrela, prestakuntzan erabili beharreko denbora euskarari eman diogu. Maila guztiak ordezkatzeko sei irakasle bildu ginen. Prestakuntzan sakondu dugu ezagutza horiek zuzenean praktikara eramateko, eskola osorako proposamenen bitartez.
Ikasleen artean euskararen erabilera bultzatzeko ekintza zehatz batzuk tutoretzak eta jolaslekuko jolasak izan ziren. Azal itzazu.
Txikientzat eurak baino handiagoak izaten dira eredu, haiek imitatzen dituzte. Hor aukera bat ikusi genuen gure lanerako. Ikasle handienek txikientzat jolaslekuko jolasak antolatu zituzten. Ardura hartu nahi zuten ikasle handiak taldetxotan bildu ziren, euren kargu egun eta jolas zehatz batzuk hartuz. Sekulako ilusioa egin zien ardurak hartzeak,eta benetan kezkatu ziren txikiak jolastokiko ekintzatara erakartzeaz.
Beste ekintza bat tutoretza izan zen: haur handienak txikienen tutore bihurtu ziren. Eskola guztiak hartu zuen parte. Handien gela bakoitzari txikien gela bat zegokion. Eta gela horretan, ikasle handi bakoitzak ikasle txiki baten ardura zuen. Lehendabizi hiztegi lana egin genuen: txikiek ulertzen ez zituzten hitzak idatzi zituzten, eta gero tutore bakoitzak bat-batean erantzuten zion bere ikasleak galdetutakoari. Handiek ez zuten erantzuna aurrez prestatu behar, garrantzitsuena ez baitzen hitzaren esanahia jakitea, baizik eta harreman bat sortzea bien artean eta handiek txikiei laguntzea. Beste behin tutoretzaren bidez ipuinak kontatu zizkieten handiek txikiei, tutore bakoitzak bere ikaslea era pertsonalean hartuta.
Erabilera sustatzeko beste bi ekintza, kanpaina eta autokontrol fitxa dira.
Korrika Txikiaren bukaeran ikasgela bakoitzak euskararekiko konpromiso bat hartzen du. Konpromiso hori hautatzeko, aldez aurretik kanpaina handi bat egin genuen, pasabideetan, komunetan, jolaslekuan eta jantokian ere euskaraz egin zezaten kontzientziatzeko. Mezuak eta kartelak ikasleek sortu zituzten.
Bestetik, "Euskaraz eta kito" autokontrol fitxa betetzen dugu egunero. Haurrak kolore bat ematen dio egunaren une bakoitzari, erabili duen hizkuntzaren arabera. Astearen bukaeran ikusi egiten dugu ea zein egoeratan egiten dugun erdaraz eta zergatik, eta zer egin dezakegun euskara gehiago erabiltzeko.
Helduak txikiagoentzat eredu direla esana duzu. Irakasleek ikasgelaz kanpo eta helduen artean euskaraz egiten al duzue?
Irakasleen artean euskaraz jarduten dugu beti, toki guztietan. Gurasoekin hitz egiten dugunean, erdaraz gehienetan, saiatzen gara ikasleen aurrean ez egiten, ikasgelan giro euskalduna mantentzeko. Garrantzitsua da hori. Haur Hezkuntzan, esaterako, gurasoak errezago sartzen dira ikasgela barruraino, logikoa den bezala. Baina, noizbait, bi-hiru ama ikasgela barruan gelditzen badira euren kontuez hizketan, gaztelaniaz, gero irakasleei izugarri kostatzen zaie gela barruan euskal giroa jartzea.
Testu liburuei dagokienean, Nafarroako Gobernuak euskarazko batzuk debekatu behar omen ditu. Kontu horrek zer eragin izan du zuenean?
Guk erabiltzen ditugun testu liburuak agian ez dira, hain justu, Nafarroako Gobernuak bedeinkatutakoak. Nik uste, legez, ezin dutela liburu bat debekatu, nahiz eta Hezkuntza kontseilariak prentsan hori esan. Honetan, bai LOGSEk eta bai onartu berria den LOCEk diotena errespetatzen dugu, hau da: erabili beharreko testu liburua edo materiala ikastetxeetako autonomia pedagogikoari dagokio, eta horren arabera aukeratzen dugu.
Alde horretatik askoz larriagoa da gaztelaniako ikasgaiaren agindua, liburuena baino. Nonbait, legez, A eta D ereduak bi eredu simetriko bezala sortu ziren. Legeak jartzen zuena orain agindu bihurtu du Nafarroako Gobernuak: A ereduan 3 urterekin hasten direnez euskara ematen, astean lau orduz, D ereduan gaztelaniarekin gauza bera egin behar dugula agindu du.
Euskararen kontrako aginduak datozenean, Gobernuaren aurrean zer jarrera hartu behar lukete eskolek?
Gure eskolan aspaldian osatu genuen Hezkuntza Proiektua. Bertan denok hartu genuen parte, bai gurasoak, bai irakasleak eta baita beste langileak ere. Helburu garrantzitsu bat euskararen erabilera da, eta besteak ahaztu gabe, horretarako bitartekoak finkatuta ditugu: testu liburuen aukeraketa, gaztelaniaren ezarpen berantiarra (3. mailan)... Euskararen erabilerari begira egiten dugu hori dena, eta esan bezala, eskola komunitate osoaren adostasunarekin. Gure ustez hala egin behar da, eta zergatiak arrazoitu. Gaztelaniari dagokionez, Nafarroan diren errealitate linguistiko ezberdinak kontuan hartzea aldarrikatzen dugu, eta, lortu beharreko helburua berdintsua izan arren, erritmoa eta denborak ezberdinak izan daitezkeela agerrarazi nahi dugu.
Nafarroa osoan bi urtez behin egiten diren ebaluazioetan, gure 6. mailako ikasleak erdaraz ere beste edozein ikasle bezain ongi moldatzen dira. Legearen ezarpen malgua eskatzen dugu, besterik ez.
Onerako eta txarrerako, administrazioak ezin du dena kontrolatu. Gizarteak nola erreakzionatuko duen eta zeren aldeko apustua egingo duen, administrazioaren kontrolpetik kanpora dago. Eta gizartean orokorrean euskararen aldeko jarrera dagoela iruditzen zait.
Ingelesak ere presentzia handiagoa izango du. Zer iruditzen zaizu?
Gure paranoiak direla esango dute agian, baina ingelesaren aldeko jarrera hori D ereduari kalte egiteko asmoarekin atera dela ikusten dugu guk. Batetik, guri ikasleria kendu eta erdal eskolak pixka bat altxatzeko, eta bestetik hemen euskarazko murgiltze plana ahal duten neurrian hankaz gora jartzeko.
Lehen ingelesa 1. edo 2. mailatik aurrera ematen zen, eta astean hiru saio izaten ziren. Orain, 3 edo 4 urtetik hasten da (2/4 saio) eta Lehen Hezkunzan hiru saio izatetik bost saio izatera pasatu da. Gehiegizkoa iruditzen zait. Guk nahiko lan dugu euskararen ahozko erabilera orokortzeko. Hirugarren hizkuntza ikasteko gaitasuna handiagoa da elebidunengan, bai, baina lehenengo bi hizkuntzak ongi menperatzen badituzte, bestela ez. Egokiagoa litzateke ingelesa adin batetik aurrera lantzea, euskara finkatua dutenean. Esango dute euskara finkatzeko garrantzitsuena ez dela eskaintzen zaion denbora, kalitatea baizik; baina denbora kontua ere bada. Ingelesa sartuta euskarari orduak kentzea da egin nahi dutena. Ingelesak estatus edo ospe handia duenez, amu horrekin euskarazko murgiltzea ahuldu nahi dute. Gaztelaniako eskolei ingelesak ez die kalterik egiten, alderantziz, ikasleak eurenganatzeko buru-belarri sartuko dira ingelesan. Lehen guraso askok D eredua hautatzen zuen, "bide batez euskara ikas zezan" haurrak; orain guraso horiek galtzeko arriskua dugu. Lan zaila jartzen digute, gainera. Gurasoak erakartzeko ingelesa hartu beharra dugu, jakinda euskarari neurri batean kalte egiten diola. Hor ere legeak malguagoa izan beharko luke eta ingelesa era progresiboan ezarri, institutuari edo unibertsitateari begira.•
Ahozko erabilerak kezkatzen gaitu, batez ere ikasgelatik kanpo dagoen hutsuneak (jolaslekuan, lagunartean, jantokian... ).Eskolan ikasleek oso ondo ikasten dute hizkuntza formala; gaitasuna badute azterketak egiteko. Baina kaleko hizkuntza falta dute, lagunarteko hizkera. Erregistro hori kalean ikasi behar da eta irakasleak oso zaila du eremu horretan eragitea. Irakaslea amatxoren figura izatetik figura formal serio bat izatera pasatzen denean, eta irakurtzen edo biderketak egiten irakatsi behar duenean, galdu egiten du laguntasun rol hori. Irakasleak ezin dio esan haurrari "hoa pikutara, zerri nazkagarri hori". Eta haurrak horrelako esaldiak behar ditu, bestela erdaraz esango ditu eta, kalean oso eskura baitu erdarazko erregistro osoa.
Ekintza zehatzak proposatzeko, iaz euskara lan taldea sortu zenuten.
Lan taldea irakasleen prestakuntza modalitate bat da. Normalean lan taldeak Berritzeguneen barruan egiten dira, hainbat eskolatako irakasleak bilduta. Baina inork ez dizunez edabe magikorik ematen, gure arazoen konponbideak gure artean aurkitu behar genituela erabaki genuen. Eskola barruan sortu genituen lan taldeak, irakasle guztiak lau lan taldetan sartuta; horietako bat euskararen lan taldea zen. Horrela, prestakuntzan erabili beharreko denbora euskarari eman diogu. Maila guztiak ordezkatzeko sei irakasle bildu ginen. Prestakuntzan sakondu dugu ezagutza horiek zuzenean praktikara eramateko, eskola osorako proposamenen bitartez.
Ikasleen artean euskararen erabilera bultzatzeko ekintza zehatz batzuk tutoretzak eta jolaslekuko jolasak izan ziren. Azal itzazu.
Txikientzat eurak baino handiagoak izaten dira eredu, haiek imitatzen dituzte. Hor aukera bat ikusi genuen gure lanerako. Ikasle handienek txikientzat jolaslekuko jolasak antolatu zituzten. Ardura hartu nahi zuten ikasle handiak taldetxotan bildu ziren, euren kargu egun eta jolas zehatz batzuk hartuz. Sekulako ilusioa egin zien ardurak hartzeak,eta benetan kezkatu ziren txikiak jolastokiko ekintzatara erakartzeaz.
Beste ekintza bat tutoretza izan zen: haur handienak txikienen tutore bihurtu ziren. Eskola guztiak hartu zuen parte. Handien gela bakoitzari txikien gela bat zegokion. Eta gela horretan, ikasle handi bakoitzak ikasle txiki baten ardura zuen. Lehendabizi hiztegi lana egin genuen: txikiek ulertzen ez zituzten hitzak idatzi zituzten, eta gero tutore bakoitzak bat-batean erantzuten zion bere ikasleak galdetutakoari. Handiek ez zuten erantzuna aurrez prestatu behar, garrantzitsuena ez baitzen hitzaren esanahia jakitea, baizik eta harreman bat sortzea bien artean eta handiek txikiei laguntzea. Beste behin tutoretzaren bidez ipuinak kontatu zizkieten handiek txikiei, tutore bakoitzak bere ikaslea era pertsonalean hartuta.
Erabilera sustatzeko beste bi ekintza, kanpaina eta autokontrol fitxa dira.
Korrika Txikiaren bukaeran ikasgela bakoitzak euskararekiko konpromiso bat hartzen du. Konpromiso hori hautatzeko, aldez aurretik kanpaina handi bat egin genuen, pasabideetan, komunetan, jolaslekuan eta jantokian ere euskaraz egin zezaten kontzientziatzeko. Mezuak eta kartelak ikasleek sortu zituzten.
Bestetik, "Euskaraz eta kito" autokontrol fitxa betetzen dugu egunero. Haurrak kolore bat ematen dio egunaren une bakoitzari, erabili duen hizkuntzaren arabera. Astearen bukaeran ikusi egiten dugu ea zein egoeratan egiten dugun erdaraz eta zergatik, eta zer egin dezakegun euskara gehiago erabiltzeko.
Helduak txikiagoentzat eredu direla esana duzu. Irakasleek ikasgelaz kanpo eta helduen artean euskaraz egiten al duzue?
Irakasleen artean euskaraz jarduten dugu beti, toki guztietan. Gurasoekin hitz egiten dugunean, erdaraz gehienetan, saiatzen gara ikasleen aurrean ez egiten, ikasgelan giro euskalduna mantentzeko. Garrantzitsua da hori. Haur Hezkuntzan, esaterako, gurasoak errezago sartzen dira ikasgela barruraino, logikoa den bezala. Baina, noizbait, bi-hiru ama ikasgela barruan gelditzen badira euren kontuez hizketan, gaztelaniaz, gero irakasleei izugarri kostatzen zaie gela barruan euskal giroa jartzea.
Testu liburuei dagokienean, Nafarroako Gobernuak euskarazko batzuk debekatu behar omen ditu. Kontu horrek zer eragin izan du zuenean?
Guk erabiltzen ditugun testu liburuak agian ez dira, hain justu, Nafarroako Gobernuak bedeinkatutakoak. Nik uste, legez, ezin dutela liburu bat debekatu, nahiz eta Hezkuntza kontseilariak prentsan hori esan. Honetan, bai LOGSEk eta bai onartu berria den LOCEk diotena errespetatzen dugu, hau da: erabili beharreko testu liburua edo materiala ikastetxeetako autonomia pedagogikoari dagokio, eta horren arabera aukeratzen dugu.
Alde horretatik askoz larriagoa da gaztelaniako ikasgaiaren agindua, liburuena baino. Nonbait, legez, A eta D ereduak bi eredu simetriko bezala sortu ziren. Legeak jartzen zuena orain agindu bihurtu du Nafarroako Gobernuak: A ereduan 3 urterekin hasten direnez euskara ematen, astean lau orduz, D ereduan gaztelaniarekin gauza bera egin behar dugula agindu du.
Euskararen kontrako aginduak datozenean, Gobernuaren aurrean zer jarrera hartu behar lukete eskolek?
Gure eskolan aspaldian osatu genuen Hezkuntza Proiektua. Bertan denok hartu genuen parte, bai gurasoak, bai irakasleak eta baita beste langileak ere. Helburu garrantzitsu bat euskararen erabilera da, eta besteak ahaztu gabe, horretarako bitartekoak finkatuta ditugu: testu liburuen aukeraketa, gaztelaniaren ezarpen berantiarra (3. mailan)... Euskararen erabilerari begira egiten dugu hori dena, eta esan bezala, eskola komunitate osoaren adostasunarekin. Gure ustez hala egin behar da, eta zergatiak arrazoitu. Gaztelaniari dagokionez, Nafarroan diren errealitate linguistiko ezberdinak kontuan hartzea aldarrikatzen dugu, eta, lortu beharreko helburua berdintsua izan arren, erritmoa eta denborak ezberdinak izan daitezkeela agerrarazi nahi dugu.
Nafarroa osoan bi urtez behin egiten diren ebaluazioetan, gure 6. mailako ikasleak erdaraz ere beste edozein ikasle bezain ongi moldatzen dira. Legearen ezarpen malgua eskatzen dugu, besterik ez.
Onerako eta txarrerako, administrazioak ezin du dena kontrolatu. Gizarteak nola erreakzionatuko duen eta zeren aldeko apustua egingo duen, administrazioaren kontrolpetik kanpora dago. Eta gizartean orokorrean euskararen aldeko jarrera dagoela iruditzen zait.
Ingelesak ere presentzia handiagoa izango du. Zer iruditzen zaizu?
Gure paranoiak direla esango dute agian, baina ingelesaren aldeko jarrera hori D ereduari kalte egiteko asmoarekin atera dela ikusten dugu guk. Batetik, guri ikasleria kendu eta erdal eskolak pixka bat altxatzeko, eta bestetik hemen euskarazko murgiltze plana ahal duten neurrian hankaz gora jartzeko.
Lehen ingelesa 1. edo 2. mailatik aurrera ematen zen, eta astean hiru saio izaten ziren. Orain, 3 edo 4 urtetik hasten da (2/4 saio) eta Lehen Hezkunzan hiru saio izatetik bost saio izatera pasatu da. Gehiegizkoa iruditzen zait. Guk nahiko lan dugu euskararen ahozko erabilera orokortzeko. Hirugarren hizkuntza ikasteko gaitasuna handiagoa da elebidunengan, bai, baina lehenengo bi hizkuntzak ongi menperatzen badituzte, bestela ez. Egokiagoa litzateke ingelesa adin batetik aurrera lantzea, euskara finkatua dutenean. Esango dute euskara finkatzeko garrantzitsuena ez dela eskaintzen zaion denbora, kalitatea baizik; baina denbora kontua ere bada. Ingelesa sartuta euskarari orduak kentzea da egin nahi dutena. Ingelesak estatus edo ospe handia duenez, amu horrekin euskarazko murgiltzea ahuldu nahi dute. Gaztelaniako eskolei ingelesak ez die kalterik egiten, alderantziz, ikasleak eurenganatzeko buru-belarri sartuko dira ingelesan. Lehen guraso askok D eredua hautatzen zuen, "bide batez euskara ikas zezan" haurrak; orain guraso horiek galtzeko arriskua dugu. Lan zaila jartzen digute, gainera. Gurasoak erakartzeko ingelesa hartu beharra dugu, jakinda euskarari neurri batean kalte egiten diola. Hor ere legeak malguagoa izan beharko luke eta ingelesa era progresiboan ezarri, institutuari edo unibertsitateari begira.•
