Muga guztien gainetik... euskaraz!: BIDARRAIKO eskola publikoa, Bidarrai: Iparraldeko paradisu ttippia, B ereduan
2004-04-01
Bidarraiko eskola ikasle guztiak (3 salbu) B ereduan dituen eskola bakarrenetarikoa da Iparraldean. Irakasle guztiak dira euskaldunak eskola honetan, eta horri esker euskararen aldeko elkarlana samurragoa da, B ereduko beste eskola gehienetan baino.
Gurasoen apustua izan zen, duela 6 urte, herriko eskola B ereduan sartzea. Pauso garrantzitsua izan da gurasoen aldetik. Izan ere, Bidarraien euskararen transmisioa etena zegoen, gurasoek ez baitzuten haurrekin euskaraz egiteko ohiturarik, nahiz euskara jakin.
Desberdina da B eredua Iparraldean eta Hegoaldean. Desberdina Bidarraiko kasua B ereduko beste eskola gehienetatik. Xehetasun guztiak kontatu dizkigute bertako irakasle bik, Elixabete Anduezak eta Leire Oiartzabalek.
Gurasoen apustua izan zen, duela 6 urte, herriko eskola B ereduan sartzea. Pauso garrantzitsua izan da gurasoen aldetik. Izan ere, Bidarraien euskararen transmisioa etena zegoen, gurasoek ez baitzuten haurrekin euskaraz egiteko ohiturarik, nahiz euskara jakin.
Desberdina da B eredua Iparraldean eta Hegoaldean. Desberdina Bidarraiko kasua B ereduko beste eskola gehienetatik. Xehetasun guztiak kontatu dizkigute bertako irakasle bik, Elixabete Anduezak eta Leire Oiartzabalek.
Bidarraiko eskolan 47 haur dabiltza, 3 urtetik 11ra bitarte. Ehunka urte dituen eskola honetan, gurasoek B eredua jartzea erabaki zuten duela 6 urte. Egun, 3 ikaslek salbu, denek ildo elebiduna jarraitzen dute. Irakasle guztiak euskaldunak dira, eta zuzendaria ikasten ari da.
Ezaugarri bereziak ditu Bidarraiek eta bertako eskolak. Herrian euskara bizirik da, baina guraso euskaldunek galdua dute haurrei euskaraz egiteko ohitura. Hala ere, B ereduaren aldeko apostua egin dute denek. Horri esker, eskola honetan posible dira B ereduko beste eskola askotan ezin litezkeen gauzak.
Guraso euskaldunek haurrekin frantseserako ohitura
Etxean euskara entzuten dute Bidarraiko haur gehienek, baina ez aita-amen ahotik. Aitatxi eta amatxi dira euskaraz sumatzen dituztenak (adineko askorentzat euskara baita duten hizkuntza bakarra). Gurasoek, berriz, euskara jakin badakite, eta aitatxi-amatxiekin hala mintzatzen dira, baina ohitura hori galdua dute haurrekin, eta frantsesez egiten diete seme-alabei. Azken bi belaunaldien arteko haustura dago. Hargatik, Bidarraien familia ereduak (aitatxi-amatxi etxean izateak) garrantzi handia du euskararen transmisiorako.
Eskolan, 30 familiatatik 5 dira kanpotik etorriak eta ez dute, beraz, aitatxi-amatxien transmisio hori etxean. Aldiz, kanpotik etorritako gurasoek interes handia izaten dute euskararekiko, eta Elixabete Andueza irakasleak gehitu duenez, "guraso horiek entseatzen dute euskara ikastea haurren bitartez. Hori biziki motibagarria da haurrentzat, eta bertakoen maila lortzen dute".
Belaunaldi arteko etena egon badagoen arren, urrats handi bat eman zuten gurasoek herriko eskolan sare elebiduna sortzean."Gurasoen aldetik berriz euskara hitz egiteko gogo hori sumatzen dugu" dio Elixabete Anduezak. Baina haurrekin frantsesez egiteko ohitura galtzea oso zaila omen da gurasoentzat. Ez ohitura delako soilik, mentalitate bat oso errotuta dutelako baizik."Gurasoentzat eskolak badu irudi bat, frantsesaren irudi hori, Errepublikaren Eskola izatearena" nabarmendu du Leire Oiartzabal irakasleak."Eskolan entseatzen gara erakustea euskaraz egiten ahal dutela; hori, frantses mentalitatean, halako irekidura bat-edo bada" gaineratu du Elixabete Anduezak. Mentalitate aldaketarako eta euskarari hizkuntza baten garrantzia eman diezaioten, proiektu asko dituzte eskolan. Iaz, esaterako, haurrek sortutako ipuin batekin bideo bat muntatu zuten eta herritarrei zabaldu. Aurten literatur sariketa batean parte hartu nahi dute.
B eredua Iparraldean
B eredua desberdina da Euskal Herriko Hegoaldean eta Iparraldean. Iparraldean ikasgela berean egon ohi dira A eredua eta B eredua hautatu duten ikasleak, oso eskola gutxi baitira ikasle guztiak B eredukoak dituztenak; eta ikasgai jakin batzuetan, ikastaldea banatu egiten da, B eredukoek euskaraz emateko ikasgai hori eta A eredukoek frantsesez jarraitzeko. Zer ikasgaik izan behar duten euskaraz ere administrazioak zehaztua du. Lehen mailan (3 urtetik 11ra bitarte) zientziatako gaiak soilik dira euskaraz egiten (matematikak, zientziak). Literatura edo hizkuntza bera ez da lantzen euskaraz. "Beraz, ez badituzu matematikak maite, ez duzu euskara maite" dio Elixabete Anduezak.
Gela berean A eta B ereduko ikasleak egoteak euren arteko hizkuntza frantsesa izango dela esan nahi du. Eta eskola osoa ez denean B ereduan, irakasleen arteko elkarlana ere oso zaila da. Frantses irakasleak hasi omen dira, "pixkanaka", onartzen euskarazko eredua ere badela. Baina zaila omen da frantses irakasleei ulertaraztea euskara sustatzeko egiten diren proiektuek zer garrantzia duten. Halaxe kontatu digu Elixabete Anduezak: "Irakasleek bakarrik lan egitea maite dute. Eta elebitasuna sartu behar delarik, behar da beste irakasleekin elkarlana egin. Haur berak ditugu frantsesez eta euskaraz, beraz, ardura denena da. Baina eskola guztia ez denean B ereduan, irakasleen elkarlana biziki zaila da".
B ereduko irakasleek oso militanteak izan behar dute, Leire Oiartzabalek gaineratzen duenez: "gauza asko baita egiteko. Behar duzu hartu frantses irakasleek baino denbora gehiago sortzeko materiala, beste irakasleekin elkartzeko...". Eta eskolako proiektu gehienak bi hizkuntzatan direnez, irakasleen gain dago itzulpenak egitea ere.
Indar asko eskatzen dizkio irakasleari, eta ordaina sarri ez da neurri berekoa izaten, Elixabete Anduezaren hitzetan: "Eskola batzuetan gertatu dena da, gehiengoa A ereduan dagoela, eta aski zenuen zuk ikasleei kexaren bat egitea edo lan gehiago eskatzea, ikasleen jarrera aldatzeko eta esateko: 'o, uzten dugu euskara!'. Haurrek hori egiten zuten eta gurasoek segitzen. Baldintzak zinez bortitzak ziren". Gurasoen jarrerak zer garrantzia duen ondo dakite. Haur horientzat ahalegin handia baita euskaraz ikastea. Eta etxean ez badute aldeko indarrik sumatzen, aski dute aitzakia txiki bat uzteko. Ama eskola euskaraz egiten omen dute haur gehienek; baina 7 urterekin, irakurketa-idazketa hasten denean, utzi egiten omen dute eredu elebiduna gurasoak beldur direlako. Leire Oiartzabalen hitzetan, "beste batzuetan, haur batek zailtasunak baditu matematikatan, kentzen dute euskaratik, pentsatuz euskara dela zailtasun hori ekarri diona. Eta ez da bortxaz hori, matematikak egiten zailtasunak baditu euskaraz , frantsesez ere bai".
B ereduko eskoletan Lehen Maila bukatutakoan (11 urterekin) haurrek euskaraz zer maila lortzen duten galdetuta, hala erantzun digu Elixabete Anduezak: "hori eskualdearen araberakoa da. Bidarraien haurrek etxean euskara entzuten dute. Baina beste eskualde askotan, haurrentzat euskara eskolako hizkuntza soilik delarik, maila zinez apala da (baina 'normala' den bezala): eskolan egunean hiru oren aritzen dira euskaraz (eta hiru oreni behar zaio kendu euren artean frantsesez aritzen direna). Urtean eskolan pasatzen duten denbora %14 da. Erran nezake %14 horretatik euskaraz pasatzen dutela %5. Beraz, maila ere horren araberakoa da".
Bidarraiko eskolaren kezkak
B ereduko paradisu txikian sentitzen dira Bidarraiko irakasleak. Eskola guztia baita B ereduan, eta irakasleen elkarlanean zein gurasoen inplikazioan nabaritzen da hori. Eskualdea ere luxuzkoa da, haurrontzat euskara ez baita "eskolako hizkuntza" soilik, kalean eta etxean bizirik dena baizik.
Euskarazko literatura lantzen hasi dira aurten, "haurrek plazer pixka bat gehiago har dezaten", Elixabete Anduezak dionez. Orain arte Lehen Mailan haurrek ez zuten euskarazko literaturarik irakurtzen (B ereduan zientzia gaietara mugatzen da euskara). Irakasleak egokitu behar izaten ditu ipuin asko, haurrek ez baitute ulertzen Hegoaldeko formekin idatzitako euskara batua. Dena den, Lehen Mailan ahozkoa lantzen dute gehien. Gero, Baigorriko Kolegiora pasatzen direnean, han lantzen dute euskararen gramatika. Elixabete Anduezak argi du: "idazketa hizkuntzaren bigarren etapa da. Gainera, nola euskaraz maila apala duten, behar dute anitz entzun eta ulertu, gero idatzizkora pasatzeko".
Irakasleen kezka nagusiak bi dira: euskararen ofizialtasuna batetik, eta euskara eskolatik kanpo nola sarrarazi bestetik. Horretarako, Elixabete Anduezaren ikasleak hasi dira beste eskoletako haurrekin idazten, "beste estakuru bat baita haurrek euskara eskolatik kanpo ateratzeko".
Ezaugarri bereziak ditu Bidarraiek eta bertako eskolak. Herrian euskara bizirik da, baina guraso euskaldunek galdua dute haurrei euskaraz egiteko ohitura. Hala ere, B ereduaren aldeko apostua egin dute denek. Horri esker, eskola honetan posible dira B ereduko beste eskola askotan ezin litezkeen gauzak.
Guraso euskaldunek haurrekin frantseserako ohitura
Etxean euskara entzuten dute Bidarraiko haur gehienek, baina ez aita-amen ahotik. Aitatxi eta amatxi dira euskaraz sumatzen dituztenak (adineko askorentzat euskara baita duten hizkuntza bakarra). Gurasoek, berriz, euskara jakin badakite, eta aitatxi-amatxiekin hala mintzatzen dira, baina ohitura hori galdua dute haurrekin, eta frantsesez egiten diete seme-alabei. Azken bi belaunaldien arteko haustura dago. Hargatik, Bidarraien familia ereduak (aitatxi-amatxi etxean izateak) garrantzi handia du euskararen transmisiorako.
Eskolan, 30 familiatatik 5 dira kanpotik etorriak eta ez dute, beraz, aitatxi-amatxien transmisio hori etxean. Aldiz, kanpotik etorritako gurasoek interes handia izaten dute euskararekiko, eta Elixabete Andueza irakasleak gehitu duenez, "guraso horiek entseatzen dute euskara ikastea haurren bitartez. Hori biziki motibagarria da haurrentzat, eta bertakoen maila lortzen dute".
Belaunaldi arteko etena egon badagoen arren, urrats handi bat eman zuten gurasoek herriko eskolan sare elebiduna sortzean."Gurasoen aldetik berriz euskara hitz egiteko gogo hori sumatzen dugu" dio Elixabete Anduezak. Baina haurrekin frantsesez egiteko ohitura galtzea oso zaila omen da gurasoentzat. Ez ohitura delako soilik, mentalitate bat oso errotuta dutelako baizik."Gurasoentzat eskolak badu irudi bat, frantsesaren irudi hori, Errepublikaren Eskola izatearena" nabarmendu du Leire Oiartzabal irakasleak."Eskolan entseatzen gara erakustea euskaraz egiten ahal dutela; hori, frantses mentalitatean, halako irekidura bat-edo bada" gaineratu du Elixabete Anduezak. Mentalitate aldaketarako eta euskarari hizkuntza baten garrantzia eman diezaioten, proiektu asko dituzte eskolan. Iaz, esaterako, haurrek sortutako ipuin batekin bideo bat muntatu zuten eta herritarrei zabaldu. Aurten literatur sariketa batean parte hartu nahi dute.
B eredua Iparraldean
B eredua desberdina da Euskal Herriko Hegoaldean eta Iparraldean. Iparraldean ikasgela berean egon ohi dira A eredua eta B eredua hautatu duten ikasleak, oso eskola gutxi baitira ikasle guztiak B eredukoak dituztenak; eta ikasgai jakin batzuetan, ikastaldea banatu egiten da, B eredukoek euskaraz emateko ikasgai hori eta A eredukoek frantsesez jarraitzeko. Zer ikasgaik izan behar duten euskaraz ere administrazioak zehaztua du. Lehen mailan (3 urtetik 11ra bitarte) zientziatako gaiak soilik dira euskaraz egiten (matematikak, zientziak). Literatura edo hizkuntza bera ez da lantzen euskaraz. "Beraz, ez badituzu matematikak maite, ez duzu euskara maite" dio Elixabete Anduezak.
Gela berean A eta B ereduko ikasleak egoteak euren arteko hizkuntza frantsesa izango dela esan nahi du. Eta eskola osoa ez denean B ereduan, irakasleen arteko elkarlana ere oso zaila da. Frantses irakasleak hasi omen dira, "pixkanaka", onartzen euskarazko eredua ere badela. Baina zaila omen da frantses irakasleei ulertaraztea euskara sustatzeko egiten diren proiektuek zer garrantzia duten. Halaxe kontatu digu Elixabete Anduezak: "Irakasleek bakarrik lan egitea maite dute. Eta elebitasuna sartu behar delarik, behar da beste irakasleekin elkarlana egin. Haur berak ditugu frantsesez eta euskaraz, beraz, ardura denena da. Baina eskola guztia ez denean B ereduan, irakasleen elkarlana biziki zaila da".
B ereduko irakasleek oso militanteak izan behar dute, Leire Oiartzabalek gaineratzen duenez: "gauza asko baita egiteko. Behar duzu hartu frantses irakasleek baino denbora gehiago sortzeko materiala, beste irakasleekin elkartzeko...". Eta eskolako proiektu gehienak bi hizkuntzatan direnez, irakasleen gain dago itzulpenak egitea ere.
Indar asko eskatzen dizkio irakasleari, eta ordaina sarri ez da neurri berekoa izaten, Elixabete Anduezaren hitzetan: "Eskola batzuetan gertatu dena da, gehiengoa A ereduan dagoela, eta aski zenuen zuk ikasleei kexaren bat egitea edo lan gehiago eskatzea, ikasleen jarrera aldatzeko eta esateko: 'o, uzten dugu euskara!'. Haurrek hori egiten zuten eta gurasoek segitzen. Baldintzak zinez bortitzak ziren". Gurasoen jarrerak zer garrantzia duen ondo dakite. Haur horientzat ahalegin handia baita euskaraz ikastea. Eta etxean ez badute aldeko indarrik sumatzen, aski dute aitzakia txiki bat uzteko. Ama eskola euskaraz egiten omen dute haur gehienek; baina 7 urterekin, irakurketa-idazketa hasten denean, utzi egiten omen dute eredu elebiduna gurasoak beldur direlako. Leire Oiartzabalen hitzetan, "beste batzuetan, haur batek zailtasunak baditu matematikatan, kentzen dute euskaratik, pentsatuz euskara dela zailtasun hori ekarri diona. Eta ez da bortxaz hori, matematikak egiten zailtasunak baditu euskaraz , frantsesez ere bai".
B ereduko eskoletan Lehen Maila bukatutakoan (11 urterekin) haurrek euskaraz zer maila lortzen duten galdetuta, hala erantzun digu Elixabete Anduezak: "hori eskualdearen araberakoa da. Bidarraien haurrek etxean euskara entzuten dute. Baina beste eskualde askotan, haurrentzat euskara eskolako hizkuntza soilik delarik, maila zinez apala da (baina 'normala' den bezala): eskolan egunean hiru oren aritzen dira euskaraz (eta hiru oreni behar zaio kendu euren artean frantsesez aritzen direna). Urtean eskolan pasatzen duten denbora %14 da. Erran nezake %14 horretatik euskaraz pasatzen dutela %5. Beraz, maila ere horren araberakoa da".
Bidarraiko eskolaren kezkak
B ereduko paradisu txikian sentitzen dira Bidarraiko irakasleak. Eskola guztia baita B ereduan, eta irakasleen elkarlanean zein gurasoen inplikazioan nabaritzen da hori. Eskualdea ere luxuzkoa da, haurrontzat euskara ez baita "eskolako hizkuntza" soilik, kalean eta etxean bizirik dena baizik.
Euskarazko literatura lantzen hasi dira aurten, "haurrek plazer pixka bat gehiago har dezaten", Elixabete Anduezak dionez. Orain arte Lehen Mailan haurrek ez zuten euskarazko literaturarik irakurtzen (B ereduan zientzia gaietara mugatzen da euskara). Irakasleak egokitu behar izaten ditu ipuin asko, haurrek ez baitute ulertzen Hegoaldeko formekin idatzitako euskara batua. Dena den, Lehen Mailan ahozkoa lantzen dute gehien. Gero, Baigorriko Kolegiora pasatzen direnean, han lantzen dute euskararen gramatika. Elixabete Anduezak argi du: "idazketa hizkuntzaren bigarren etapa da. Gainera, nola euskaraz maila apala duten, behar dute anitz entzun eta ulertu, gero idatzizkora pasatzeko".
Irakasleen kezka nagusiak bi dira: euskararen ofizialtasuna batetik, eta euskara eskolatik kanpo nola sarrarazi bestetik. Horretarako, Elixabete Anduezaren ikasleak hasi dira beste eskoletako haurrekin idazten, "beste estakuru bat baita haurrek euskara eskolatik kanpo ateratzeko".
