Uda nahiz negu, auzolana helburu

2014-02-01

Udalekuetako betekizuna ez da astebete edo hamabost egunez monitore lanak egin eta amaitzen, ez behintzat Euskal Udalekuetan. Udako egonaldia antolatzeaz gain, urtean zehar beste hamaika ­zeregin ere izan ohi dituzte Abaigar, Goñi eta Bernedoko ­udalekuetan. Gazte nahiz heldu, asteburuetan elkartu eta paretak pintatzen, zuhaitzak kimatzen edota garbiketa lanetan aritzen dira, auzolanean.

 
 
1965. urtera jo behar da gaur egun Euskal Udalekuak izenez ezagutzen diren udalekuen jatorria ezagutzeko. Urte hartan Gipuzkoako ikastolen ­arduradunek eta irakasle batzuek ­“Udalekua” izenpean udako kolonia bat antolatu zuten Barriako monasterioan. Helburua, haurrei udan ere euskaraz aritzeko leku bat eskaintzea. “Kontuan izan behar da, garai hartan ikastola ugari ari zirela sortzen eta haurrak euskaraz eskolatzen baziren ere, zenbait hiri-gunetan erdara zela nagusi eta udako oporraldian haur batzuek euskaraz hitz egiteko ­erraztasuna galdu egiten zutela”, dio Aritz Larreta Euskal Udalekuetako kideak. Kolonia hartan euskara baizik ez zuten erabiliko harreman, jardun eta ekintza guztietan. 
Beste ezaugarri bat ere bazuen ­orain dela 50 urte inguru sortutako ­udaleku hark: antolaketa nahiz hezitzaile lanetan ibili ziren guztiak boluntarioak ziren. Euskal Herriko haurrak euskaraz hazteko eta hezteko ­idealak bultzaturik musutruk eta modu autogestionatuan, udalekua arrakastaz egitea lortu zuten eta gaur eguneraino izan du jarraipena. Barriako esperientziaren ondoren, Ozaetan ­ere antolatu zuten udalekua eta 1969ko udan baita Deban eta Saturraranen ere. Ikastolako ikasleei ez ezik, udan egonaldia euskaraz egin nahi zuten gainontzeko ikastetxeetako ­ikasleei ere ateak ireki zizkieten hala eta “Euskal Udalekuak” izena jarri zieten berri haiei. Ondoren, Beire eta Goñiko, Abaigarko, Antzin eta Urdirotzeko zein Bernedoko ekimenak etorri ziren. Uneotan, Abaigarren, Goñin eta Bernedon antolatzen dira Euskal Udalekuak.
Denborak aurrera eginagatik, hasierako bi zutabe nagusiak –euskara eta auzolana- bere horretan mantendu dira Euskal Udalekuetan. “Batzuek eguneko ordurik gehienetan euskaraz bizitzeko aukera dugu, baina egoera horretan ez dagoen jende asko dago. Gure udalekuetan Euskal Herri osoko haurrak elkartzen dira ­eta eguneko 24 orduetan euskaraz ­aritzeko eta euskal kulturan bizitzeko parada dute”. Ez dio axola mailak, baina Euskal Udalekuetan izena ­emateko irizpideetako bat euskaraz jakitea da. Erdarara jotzeko arriskua saihestu nahi dute hala eta haurrak ­udalekuan igaroko duten denbora ­osoan euskaraz biziko direla bermatu.
Euskal Udalekuek hainbat urtez funtzionatu badute, auzolanari eta borondatezko lanari esker izan da. ­Uneotan, Abaigarren, Goñin eta Bernedon urtero 150 bolondres inguruk hartzen dute parte antolaketa, kudeaketa, hezitzaile edota mantenu lanetan. “Gurea ez da udan hamabost egunean lan egin, kobratu eta ahaztu. Askoz ere parte-hartze eta inplikazio handiagoa eskatzen du”. Eta halaxe egiten dute, dirurik ez, baina asebetetasun handia ematen baitie partaide gehienei Euskal Udalekuetan jarduteak. 
Larretak adierazitako moduan, 17-18 urte ingurutik hasi eta 30 urte ingurura arteko gazteak aritzen dira antolaketa eta hezitzaile lanetan: “Jende aktiboa eta arduratsua izan ohi da, euskaltzalea eta haur eta gaztetxoekin gozatzen duena”. Udalekuei esker lagun asko egin dituela gaineratzen du, eta bizipen politak dituela: “Sentsazio intentsoak dira, ­oso aberasgarriak. Umeekin lortzen dugun konplizitateak eta haien esker onak ere asko betetzen du”. 
Urte osoko lana
Udan haurrak iristen direnerako dena prest izaten dute Abaigarren, Goñin eta Bernedon; baina horretarako, urte osoan zehar izaten dira zereginak. Hiru udalekuek hainbat lan elkarrekin egiten badituzte ere, –hala nola, matrikulazio kanpaina, txanden antolaketa edota autobus zerbitzua kontratatzea–, etxe bakoitzak autonomia du bere jarduera antolatzeko. Larretak azaldu bezala, gainera, etxe bakoitzean hiruzpalau txanda egiten dira eta txanda bakoitzeko kideen artean ekipoak osatzen dira. “Koordinaziorik estuena ekipo bakoitzeko partaideen artean egoten da, baita etxe bakoitzeko txandetako arduradunen artean ere. Azken egitekoa, txanda guztien artean, etxea aurrera ateratzea da”, dio Larretak. 
Udalekuko egonaldia amaitzen denean, etxe bakoitzeko txandetako arduradunek balorazioa egin eta hurrengo urtera begira izan ditzaketen beharrak eta hobetu ditzaketen alderdiak idendifikatu, lehentasunak markatu eta lanak banatzen dituzte. Horrez gain, urtean zehar etxearen mantenu eta hobekuntza lanak ere ­egin behar izaten dira: konponketak egin, ingurua txukundu, gabiketa lanak egin… “Urtean zehar, gure denbora librean elkartu eta auzolanean aritzen gara paretak pintatzen, teilatua konpontzen, belarra mozten… ­Egin beharreko guztia gerok egiten dugu. Uneotan udalekuan boluntario modura ari garenok ez ezik, garai batean ibilitakoak ere etortzen dira laguntzera. Pentsa, euren lanetik ­erretiroa hartutako jendea eta guzti elkartzen gara. Benetan pozgarria da hemendik pasatakoak oraindik ere udalekuaren parte sentitzen direla ­ikustea”.
Eskulanaz gain, udalekuaren funtzionamendu egokirako beharreko bestelako zereginak ere kontuan hartu behar direla dio Larretak, baita sukaldea egokitzea, janaria erostea, botikina prestatzea, gas eta ur hornidurak, etab. ere. “Horrez gain, txanda bakoitza ere txukun prestatu behar ­izaten da: egun bakoitzeko ekintzak, ekintza bakoitzerako beharreko materialak, arduren banaketa… Dena gure esku dago eta detailerik txikienak ere lana eskatzen du. Autogestioan eta autoantolaketan oinarritutako udalekuak dira gureak”.
Euskal Udalekuen bizkarrezurra euskara bada ere, denborak aurrera egin ahala beste printzipio batzuk ere oso kontuan izaten dituzte eguneroko jardunetan, besteak beste, euskal kultura ezagutaraztea eta haren aberastasunaz ohartaraztea, kulturartekotasuna garatzea, ingurunea errespetatzea eta zaintzea, hezkidetza sustatzea eta ororen gainetik, ondo pasatzea. Larretak aipatutako eran, aurrera begira erronka berriak ere badituzte: “Abaigar, Goñi eta Bernedo, hiru udalekuen arteko koordinazioan sakondu nahi genuke, estrategia bateratu bat egin. Komunikazioan ere badugu zer hobetua eta horretan ere indarrak jarri nahi ditugu eta horrexegatik jo dugu Hik Hasi-ra”. 

2014-02-01