Haur etorkinei hizkuntza nola irakatsi. Oinarrizko prestakuntzak eta jokabideak1
2004-02-01
Aldaketa garaia da gurea. Orain arte sekulan izan ez diren mudantzak ari dira gertatzen munduan -eta gurean ere bai-. Garai berri baten hasieran gaude, dudarik gabe. Eta sasoi hori, orain, gure eskoletan hasi da hazten. Beti bezala, etorkizuna, neurri batean, gure esku dago, belaunaldi berriak prestatzen ditugun irakasleon esku. Gizaki guztion oinarrizko berdintasunean sinetsi dugunok eta giza eskubideak lege ditugunok, etorkinen seme-alabak euskal hiritar oso izateko eta, aldi berean, herentziaz datorkiena gordetzeko duten eskubidea defendatzen dugu.
Eskolak bizitzarako prestatzen ditu haurrak, bizitza sozialak jarriko dizkien baldintzei era onenean erantzuteko prestatu ere. Herri honetako bizitza soziala bi hizkuntzetan egiten da, eta eskolak bi hizkuntza horietan bizitzeko prestatzen ditu belaunaldi berriak.
Hori dela eta, azken honetan galdera bat maiz ari da planteatzen: "etorkinen haurrei gure hizkuntza irakasteko orduan, zein dira kontuan izan behar ditugun oinarrizko prestakuntzak eta jokabideak?"
Niri dagokidanez, zenbait buelta eman eta gero, ondorio batera iritsi naiz: ez dakit galdera horrek zentzurik ba ote duen. Hau da, hizkuntza berri bat ikasteari dagokionez, ba al dago desberdintasunik etorkinen eta berton jaiotakoen seme-alaben artean? Eta alderik balego, non? Ene aburuz, oro har, bigarren hizkuntza irakasterakoan, aldea ez da orain arte gure ikasle izan direnen artean egon daitekeena baino handiagoa: hau da, haur bakoitza diferentea izan arren, aldi berean denak dira berdinak, hizkuntzak ikasteko aukera bertsuak dituzte.
Etorkinen haurrei dagokienez, berezi izatekotan, ikaskuntzan eragina izan dezaketen faktore sozial gutxi batzuetan dira berezi. Alde batetik, haien familien ahulezia soziala da, hemengo parametroen ezagutza eskasaren eta harreman sozial urrien ondorioz, ikaskuntzaren arrakastaren kontra joka lezakeen faktorea. Bestalde, etorkinen haurrak bertakoenak baino behartuago egoten dira bizimodua aurrera ateratzera, ikastera, aurreratzera. Beren herrialdea utzita, horretarako etorri dira-eta gurasoak horren urrunera.
Baina gure begiradan aurki daiteke alderik garrantzitsuena, eraginik handien izan dezakeen aldea: nola begiratzen ditugun, iritzia nola osatzen dugun aurrez, hau da, haurra ia ezagutu ere egin gabe, hasiera-hasieratik berarengandik espero duguna da benetan aldea marka dezakeena. Izan ere, helduen espektatibek ikasleen arrakasta mugatzen dute. Irakasleon subjektibitatea eta aurreiritziak giltzarri dira, bada, haurren arrakastan. Haien etxekoen jarrera baikorrari gurea lotzen badiogu, emaitza onak atera ahal izango dituzte.
Hezkuntzaren helburuak
Bigarren hizkuntzen irakaskuntzaz dakigunok, murgiltze programak praktikara eramaten ari garenok, mundu anglosaxoian etorkinen inguruan egindako ikerkuntzetatik ikasi dugu batik bat. Ikasle berri horiei bigarren hizkuntza irakasteak orain arte egin duguna sakontzea eskatu digu eta prozesuez kontzienteago egingo gaituzte, gure lanean hobetzera bultzatuz.
Izan ere, neurri handi batean gure eskuetan egongo da haur horiek aurrera ateratzea, ahalik eta hobekien heztea. Hau da:
- Emozionalki haztea, beren ahalmen guztiak garatzea eta beren buruarekiko irudi ona izatea, pertsona helduak eta orekatuak izan daitezen.
- Sozialki integratzea eta harreman sozial onak izatea, eskubide eta betebehar guztiak dituzten hiritar senti daitezen.
- Intelektualki eta fisikoki garatzea ezagutza maila gorenera hel daitezen eta izan nahi dutena izateko aukerak izan ditzaten.
- Bizimodua aurrera ateratzeko prestatzea.
Helburu sozioafektibo eta intelektual horiek ondo lortzeko, hemengo hizkuntzak menderatu behar dira. Menderatuko dituzte, baldin eta, Ausubelek dioenaren ildotik, edozein pertsona ikastera bultzatzen duten funtsezko sei behar asetzeko aukerak baldin badituzte. Behar horiei erantzun egokia ematea litzateke eskolaren zeregin nagusietako bat:
1.-Arakatze beharra, "mendiaz bestaldera" begiratzeko beharra, ezagutza frogatzekoa: pertsonak dakiena baino harantzago jakiteko gogoa izaten du, ezagutzen ez duen jendea, gauzak eta abar ezagutzeko gogoa.
2.-Maneiatzeko beharra, ingurunean eragin eta bertan aldaketak sortzeko beharra da gizakiok duguna: beste gauza batzuen artean, hizkuntza bera maneiatzeko beharra, esateko moduak probatu beharra....
3.-Jarduteko beharra, mugimenduan eta jardunean -burukoan zein fisikoan- aritzeko beharra: arakatzea, esperimentatzea, saiatzea... beharrezkoa dugu.
4.-Estimulatua izateko beharra, inguruneak, sentimenduek, pentsamenduak eta ideia askotarikoek eragiteko beharra: harreman sozial berriak izateko beharra du pertsonak, jende, gertaera eta esperientzia askotarikoak bizitzekoa, hizkuntza berria maneiatzekoa, gauzak probatzekoa...
5.-Ezagutza beharra: arakatzeak, maneiuak, jarduerak eta estimulazioak emandako ondorioak prozesatzeko eta barneratzeko beharra; kontraesanak argitzeko, arazoei irtenbidea emateko eta ezagutza sistema sendoak topatzeko beharra; pentsatzeko, azalpen sendoak izateko, nork bere buruan koherentzia bilatzeko beharra.
6.-Autobaieztapenaren beharra: besteek guk ezagutzeko, onartzeko eta aintzakotzat hartzeko beharra.
Horiek dira ikastera bultzatzen eta motibatzen gaituzten barne beharrak. Ikasteak hortxe dauka erroa. Eskolak behar horiei erantzun behar die, bide eman behar die.
Hizkuntza ikaskuntzaren alde nagusiak
Behar horiek motibatzen dute edozein ikasketa, eta hizkuntzarena ere bai. Ikasketa horretan, pertsonaren lau alde daude bereziki inplikatuta, gutxienez. Horietaz mintzatuko gara ondoren, horien inguruan irakasleak zeregin handia baitauka.
- Alde kognitiboa: ezagutzak ("munduari buruzko ezagutza" deitzen denak) eta adimenak hizkuntzaren ikaskuntzan eragina badaukate, baina ez dira ikaskuntzaren faktorerik handienak. Bestalde, ezagutza (txikia izan daitekeena) eta ezagumena (handia izan daitekeena) ez dira nahastu behar: baserriko mundutik, herri txirotuetatik edota eskualde ez industrializatuetatik datozenek ez dituzte gure munduko gauza asko ezagutzen. Ez dira baina, horregatik, atzeratuagoak.
Gure lana ikasle horiei dituzten ezagutza beharrak betetzen laguntzea da. Hizkuntza eta munduaren ezagutza estuki lotuta doazenez, ez dugu hizkuntza garatu arte zain egon behar edukiak emateko. Ikasgaien bidez ikas dezakete hizkuntza, baldin eta gaiak interesgarriak badira eta behar duten laguntza ematen badiegu. Horregatik, gaiek sendoak eta erakargarriak izan behar dute hasieratik beraientzat, ez inora ez doazen ezagutza gutxiko denbora-pasak edota memorizatzeko zentzugabekeriak. Irakaskuntza esperimentala eginez gero, hobeto lagunduko diegu. Espektatiba altuak izan behar ditugu ikasle horiekin eta beraien ahalmenetan konfiantza eduki.
- Alde komunikatiboa: ikasleek parekoekin eta helduekin komunikatzeko aukerak izan behar dituzte, ugari. Ikasle alofonoak helduak gidatutako elkarrizketa asko izan behar ditu eta irakaslea arduratzen dela sentitu behar du, berarekin emozionalki inplikatuta dagoela.
Elkarren arteko ulermena ziurtatzeko, komeni da irakasleak estrategia asko eta onak erabiltzea, eta beste ikasleak heztea eta prestatzea gure hizkuntza ondo ez dakitenekin komunikatzen ikas dezaten. Ikaskuntzan aurrera egin ahala, komunikazio maila igotzen eta adierazpidea zorrozten irakatsi behar diegu, bereziki eskolako zereginetan ondo maneiatzeko beharrezkoa den hizkuntza irakatsiz.
- Alde soziala: harreman sozialen kalitateak hizkuntzaren ikaskuntzan garrantzi handia dauka. Haurrak zenbat eta lotura gehiago eta estuagoa izan bere parekoekin, hobe. Beraz, gelako eta eskolako sare sozialetan integratzeko bideak erraztu behar zaizkio. Horretarako, taktika eta jokabide asko izan ditzake irakasleak, bere jokabidea giltzarri baita ikaslea laster gelako partaide eta besteen pareko senti dadin: eragiketak prestatzerakoan, espazio eta denborak atontzerakoan eta gelako zeregin guztietan hiztun berria kontuan izango du.
- Alde emozionala: haurrak estimatua dela jakin behar du, irakaslea arduratzen dela, aurrera ateratzen lagundu nahi diola eta garrantzitsua dela beretzat. Hori oso garrantzizkoa da ikasleak bere buruarengan konfiantza izan dezan.
Bere familia, erlijio, ohitura eta abarrei lotutako gaiez hitz egiterakoan, haurrak irakaslea interesatuta dagoela antzeman behar du, eta den bezala onartzen duela sentitu ere bai. Aldi berean, irakasle inplikatuak erronka berriak jarriko dizkio, laguntza eta maitasuna eman bai, baina eskatu ere egingo dio. Ikasleak ahal duela jakinda, zorrotza izango da.
Haurrak, bere aldetik, eskakizun sendoak egiten zaizkiola jakin behar du, baina larri badabil, laguntza izango duela.
Oro har, alde kognitiboak, emozionalak, sozialak eta komunikatiboak ikasleak bere buruarekiko duen irudian dute eragina eta hori ona izatea beharrezko baldintza da aurrera jotzeko, lortu nahi dena lortzeko.
Haurraren hezkuntzan inplikatuta dagoen irakasleak horiek guztiak kontuan izan beharko lituzke eta irakaskuntza sendo planifikatu beharko luke: zerbait berria irakasten duten gai eta zeregin interesgarriak, erronka intelektuala planteatzea eta parekoekin integratzea ahalbidetzen diotenak. Hizkuntza horietan irakatsiko zaio ikasleari, eta hizkuntza horretan ikasiko du ikasleak: zeregin interesgarrietan adierazpide ona bilatzen saiatzean.
Amaitzeko, hona hemen, laburki, bigarren hizkuntzaren irakaskuntzari dagokionez, oinarrizko jokabide batzuk:
Irakaslearen oinarrizko jokabide batzuk
1.- Ikasle bakoitzaren behar eta berezitasunei begiratu. Haren buruarekiko irudi ona bultzatzea oinarrizko premia dela argi izan.
2.- Segurtasun afektiboa eman, bigarren hizkuntzan adierazteko egiten zaion akuilatzearen norainokoa neurtuz.
3.- Haurraren ama hizkuntza eta berezitasun kulturalak balioetsi eta ulertzen saiatu.
4.- Betiere elkarren arteko ulermena ziurtatu, ikasleak hizkuntza modu guztietan erabiltzera bultzatuko dituzten estrategiak erabiliz.
5.- Irakaslearekiko harreman pertsonala erraztuko duten testuinguru egokiak sortu eta binakako eta talde txikietako elkarreragina ziurtatzeko ikasgelako lana programatu.
6.- Zeregin guztietan ikaslearen interesa inplikatu. Oinarrizko adierazpideak menderatuz doan neurrian, erronka kognitiboa handitu.
7.- Ez pilatu oztopoak: adierazpide berriak zeregin ezagunen inguruan irakatsi.
8.- Zereginak planifikatu, hizkuntza formen inguruan arreta periferikoa eta arreta fokatua eskatzen duten zereginak txandatuz.
9.- Ikasleen errakuntzei jaramon egin zenbait jokabide eta estrategia erabiliz.
10.- Ikasleei teknika eta tresna egokiak eskaini beren hizkuntza arazoez gero eta kontzienteago izan daitezen, horien irtenbidea gero eta era autonomoagoan har dezaten beren gain.
Irakurleen txokoa
Txoko hau zeurea duzu, irakurle, eta bi aukera luzatzen dizkizugu: galderak egitea eta erantzunak ematea.
** Haur etorkinen irakaslea naiz Barakaldoko ikastetxe batean. Ikasturte honetan hasi naiz beraiekin beharrean. Gai honen inguruan ez nekien ezer, eta gauetik egunera, haur etorkinen euskara laguntzaile bihurtu naiz. Hainbat ikastaro eta hitzalditara joaten nabil, ea zer edo zer laguntzekorik esango didaten edo esperantzarekin, baina, egia esan, benetan balio izan didaten gauza gutxi entzun ditut orain arte! Denok ere, nahiko galduta gabiltzala iruditzen zait. Hala ere, bada behin eta berriro entzuten ari naizen esaldi bat hitzaldietan, ikastetxean, nire egoera berdinean dauden irakasleei, atal honetako partaideei... eta sutan jartzen nau: "haur etorkinei euskara irakasteko ez dugu material didaktikorik, eta horrela, oso zaila edo ia ezinezkoa zaigu euskara irakastea". Egia da, bai, ni aurten sartu naizela mundu honetan, baina orain arte haur etorkinekin izan dudan esperientziagatik, nik uste dut kexu hori erosotasunak eragiten digun kexua baino ez dela. Izan ere, hori diotenek, pentsatu al dute noizbait pertsonok hizkuntzak nola ikasten ditugun? Material didaktikoa benetan hain garrantzitsua ote da? Edo ez ote dute garrantzi gehiago material didaktikoak baino irakasleek haur horiekiko dituzten jarrerek? Eta pentsatu ote dute azken 30 urteotan haur erdaldunak euskal ikastetxeetan nola euskaldundu diren? Material didaktiko horiek, moldaketa urri batzuk eginda, ez al dute balio kasu horretarako? Haur hori ikasgelan eroso, gustura, integratua sentitzeak, ez ote du haur horrengan gure hizkuntza ikasteko eragin handiagoa izango material didaktiko ona izateak baino? Gu haur horren lekuan jarriko bagina hizkuntza berri bat ikasteko, zer izango zatekeen garrantzitsuena?... Eta... Zer da irakaskuntza? Irakaskuntzak, irakasle izateak, zer inplikatzen du?
Nik oraindik ez dut esperientzia gehiegi arlo honetan, baina nik uste dut, sarriegi -eta ez haur etorkinekin soilik-, irakasleok erosotasunean erortzen garela, eta irakaskuntza lanbide eta bokazio ez bada, zuhaitz horrek fruitu gutxi ematen ditu!
MAITE
Kultura eta hizkuntza aniztasunaren inguruko kezkak, galderak eta zalantzak badituzu, idatz iezaguzu bi helbide hauetakoren batera: itziaramayo@msn.com edo aldizkaria@hikhasi.eus Hartu-emanetarako bide berri honekin, dauzkagun kezkak denon artean eta elkarri gure esperientziak kontatuz bidera ditzakegu. Anima zaitez!
Hori dela eta, azken honetan galdera bat maiz ari da planteatzen: "etorkinen haurrei gure hizkuntza irakasteko orduan, zein dira kontuan izan behar ditugun oinarrizko prestakuntzak eta jokabideak?"
Niri dagokidanez, zenbait buelta eman eta gero, ondorio batera iritsi naiz: ez dakit galdera horrek zentzurik ba ote duen. Hau da, hizkuntza berri bat ikasteari dagokionez, ba al dago desberdintasunik etorkinen eta berton jaiotakoen seme-alaben artean? Eta alderik balego, non? Ene aburuz, oro har, bigarren hizkuntza irakasterakoan, aldea ez da orain arte gure ikasle izan direnen artean egon daitekeena baino handiagoa: hau da, haur bakoitza diferentea izan arren, aldi berean denak dira berdinak, hizkuntzak ikasteko aukera bertsuak dituzte.
Etorkinen haurrei dagokienez, berezi izatekotan, ikaskuntzan eragina izan dezaketen faktore sozial gutxi batzuetan dira berezi. Alde batetik, haien familien ahulezia soziala da, hemengo parametroen ezagutza eskasaren eta harreman sozial urrien ondorioz, ikaskuntzaren arrakastaren kontra joka lezakeen faktorea. Bestalde, etorkinen haurrak bertakoenak baino behartuago egoten dira bizimodua aurrera ateratzera, ikastera, aurreratzera. Beren herrialdea utzita, horretarako etorri dira-eta gurasoak horren urrunera.
Baina gure begiradan aurki daiteke alderik garrantzitsuena, eraginik handien izan dezakeen aldea: nola begiratzen ditugun, iritzia nola osatzen dugun aurrez, hau da, haurra ia ezagutu ere egin gabe, hasiera-hasieratik berarengandik espero duguna da benetan aldea marka dezakeena. Izan ere, helduen espektatibek ikasleen arrakasta mugatzen dute. Irakasleon subjektibitatea eta aurreiritziak giltzarri dira, bada, haurren arrakastan. Haien etxekoen jarrera baikorrari gurea lotzen badiogu, emaitza onak atera ahal izango dituzte.
Hezkuntzaren helburuak
Bigarren hizkuntzen irakaskuntzaz dakigunok, murgiltze programak praktikara eramaten ari garenok, mundu anglosaxoian etorkinen inguruan egindako ikerkuntzetatik ikasi dugu batik bat. Ikasle berri horiei bigarren hizkuntza irakasteak orain arte egin duguna sakontzea eskatu digu eta prozesuez kontzienteago egingo gaituzte, gure lanean hobetzera bultzatuz.
Izan ere, neurri handi batean gure eskuetan egongo da haur horiek aurrera ateratzea, ahalik eta hobekien heztea. Hau da:
- Emozionalki haztea, beren ahalmen guztiak garatzea eta beren buruarekiko irudi ona izatea, pertsona helduak eta orekatuak izan daitezen.
- Sozialki integratzea eta harreman sozial onak izatea, eskubide eta betebehar guztiak dituzten hiritar senti daitezen.
- Intelektualki eta fisikoki garatzea ezagutza maila gorenera hel daitezen eta izan nahi dutena izateko aukerak izan ditzaten.
- Bizimodua aurrera ateratzeko prestatzea.
Helburu sozioafektibo eta intelektual horiek ondo lortzeko, hemengo hizkuntzak menderatu behar dira. Menderatuko dituzte, baldin eta, Ausubelek dioenaren ildotik, edozein pertsona ikastera bultzatzen duten funtsezko sei behar asetzeko aukerak baldin badituzte. Behar horiei erantzun egokia ematea litzateke eskolaren zeregin nagusietako bat:
1.-Arakatze beharra, "mendiaz bestaldera" begiratzeko beharra, ezagutza frogatzekoa: pertsonak dakiena baino harantzago jakiteko gogoa izaten du, ezagutzen ez duen jendea, gauzak eta abar ezagutzeko gogoa.
2.-Maneiatzeko beharra, ingurunean eragin eta bertan aldaketak sortzeko beharra da gizakiok duguna: beste gauza batzuen artean, hizkuntza bera maneiatzeko beharra, esateko moduak probatu beharra....
3.-Jarduteko beharra, mugimenduan eta jardunean -burukoan zein fisikoan- aritzeko beharra: arakatzea, esperimentatzea, saiatzea... beharrezkoa dugu.
4.-Estimulatua izateko beharra, inguruneak, sentimenduek, pentsamenduak eta ideia askotarikoek eragiteko beharra: harreman sozial berriak izateko beharra du pertsonak, jende, gertaera eta esperientzia askotarikoak bizitzekoa, hizkuntza berria maneiatzekoa, gauzak probatzekoa...
5.-Ezagutza beharra: arakatzeak, maneiuak, jarduerak eta estimulazioak emandako ondorioak prozesatzeko eta barneratzeko beharra; kontraesanak argitzeko, arazoei irtenbidea emateko eta ezagutza sistema sendoak topatzeko beharra; pentsatzeko, azalpen sendoak izateko, nork bere buruan koherentzia bilatzeko beharra.
6.-Autobaieztapenaren beharra: besteek guk ezagutzeko, onartzeko eta aintzakotzat hartzeko beharra.
Horiek dira ikastera bultzatzen eta motibatzen gaituzten barne beharrak. Ikasteak hortxe dauka erroa. Eskolak behar horiei erantzun behar die, bide eman behar die.
Hizkuntza ikaskuntzaren alde nagusiak
Behar horiek motibatzen dute edozein ikasketa, eta hizkuntzarena ere bai. Ikasketa horretan, pertsonaren lau alde daude bereziki inplikatuta, gutxienez. Horietaz mintzatuko gara ondoren, horien inguruan irakasleak zeregin handia baitauka.
- Alde kognitiboa: ezagutzak ("munduari buruzko ezagutza" deitzen denak) eta adimenak hizkuntzaren ikaskuntzan eragina badaukate, baina ez dira ikaskuntzaren faktorerik handienak. Bestalde, ezagutza (txikia izan daitekeena) eta ezagumena (handia izan daitekeena) ez dira nahastu behar: baserriko mundutik, herri txirotuetatik edota eskualde ez industrializatuetatik datozenek ez dituzte gure munduko gauza asko ezagutzen. Ez dira baina, horregatik, atzeratuagoak.
Gure lana ikasle horiei dituzten ezagutza beharrak betetzen laguntzea da. Hizkuntza eta munduaren ezagutza estuki lotuta doazenez, ez dugu hizkuntza garatu arte zain egon behar edukiak emateko. Ikasgaien bidez ikas dezakete hizkuntza, baldin eta gaiak interesgarriak badira eta behar duten laguntza ematen badiegu. Horregatik, gaiek sendoak eta erakargarriak izan behar dute hasieratik beraientzat, ez inora ez doazen ezagutza gutxiko denbora-pasak edota memorizatzeko zentzugabekeriak. Irakaskuntza esperimentala eginez gero, hobeto lagunduko diegu. Espektatiba altuak izan behar ditugu ikasle horiekin eta beraien ahalmenetan konfiantza eduki.
- Alde komunikatiboa: ikasleek parekoekin eta helduekin komunikatzeko aukerak izan behar dituzte, ugari. Ikasle alofonoak helduak gidatutako elkarrizketa asko izan behar ditu eta irakaslea arduratzen dela sentitu behar du, berarekin emozionalki inplikatuta dagoela.
Elkarren arteko ulermena ziurtatzeko, komeni da irakasleak estrategia asko eta onak erabiltzea, eta beste ikasleak heztea eta prestatzea gure hizkuntza ondo ez dakitenekin komunikatzen ikas dezaten. Ikaskuntzan aurrera egin ahala, komunikazio maila igotzen eta adierazpidea zorrozten irakatsi behar diegu, bereziki eskolako zereginetan ondo maneiatzeko beharrezkoa den hizkuntza irakatsiz.
- Alde soziala: harreman sozialen kalitateak hizkuntzaren ikaskuntzan garrantzi handia dauka. Haurrak zenbat eta lotura gehiago eta estuagoa izan bere parekoekin, hobe. Beraz, gelako eta eskolako sare sozialetan integratzeko bideak erraztu behar zaizkio. Horretarako, taktika eta jokabide asko izan ditzake irakasleak, bere jokabidea giltzarri baita ikaslea laster gelako partaide eta besteen pareko senti dadin: eragiketak prestatzerakoan, espazio eta denborak atontzerakoan eta gelako zeregin guztietan hiztun berria kontuan izango du.
- Alde emozionala: haurrak estimatua dela jakin behar du, irakaslea arduratzen dela, aurrera ateratzen lagundu nahi diola eta garrantzitsua dela beretzat. Hori oso garrantzizkoa da ikasleak bere buruarengan konfiantza izan dezan.
Bere familia, erlijio, ohitura eta abarrei lotutako gaiez hitz egiterakoan, haurrak irakaslea interesatuta dagoela antzeman behar du, eta den bezala onartzen duela sentitu ere bai. Aldi berean, irakasle inplikatuak erronka berriak jarriko dizkio, laguntza eta maitasuna eman bai, baina eskatu ere egingo dio. Ikasleak ahal duela jakinda, zorrotza izango da.
Haurrak, bere aldetik, eskakizun sendoak egiten zaizkiola jakin behar du, baina larri badabil, laguntza izango duela.
Oro har, alde kognitiboak, emozionalak, sozialak eta komunikatiboak ikasleak bere buruarekiko duen irudian dute eragina eta hori ona izatea beharrezko baldintza da aurrera jotzeko, lortu nahi dena lortzeko.
Haurraren hezkuntzan inplikatuta dagoen irakasleak horiek guztiak kontuan izan beharko lituzke eta irakaskuntza sendo planifikatu beharko luke: zerbait berria irakasten duten gai eta zeregin interesgarriak, erronka intelektuala planteatzea eta parekoekin integratzea ahalbidetzen diotenak. Hizkuntza horietan irakatsiko zaio ikasleari, eta hizkuntza horretan ikasiko du ikasleak: zeregin interesgarrietan adierazpide ona bilatzen saiatzean.
Amaitzeko, hona hemen, laburki, bigarren hizkuntzaren irakaskuntzari dagokionez, oinarrizko jokabide batzuk:
Irakaslearen oinarrizko jokabide batzuk
1.- Ikasle bakoitzaren behar eta berezitasunei begiratu. Haren buruarekiko irudi ona bultzatzea oinarrizko premia dela argi izan.
2.- Segurtasun afektiboa eman, bigarren hizkuntzan adierazteko egiten zaion akuilatzearen norainokoa neurtuz.
3.- Haurraren ama hizkuntza eta berezitasun kulturalak balioetsi eta ulertzen saiatu.
4.- Betiere elkarren arteko ulermena ziurtatu, ikasleak hizkuntza modu guztietan erabiltzera bultzatuko dituzten estrategiak erabiliz.
5.- Irakaslearekiko harreman pertsonala erraztuko duten testuinguru egokiak sortu eta binakako eta talde txikietako elkarreragina ziurtatzeko ikasgelako lana programatu.
6.- Zeregin guztietan ikaslearen interesa inplikatu. Oinarrizko adierazpideak menderatuz doan neurrian, erronka kognitiboa handitu.
7.- Ez pilatu oztopoak: adierazpide berriak zeregin ezagunen inguruan irakatsi.
8.- Zereginak planifikatu, hizkuntza formen inguruan arreta periferikoa eta arreta fokatua eskatzen duten zereginak txandatuz.
9.- Ikasleen errakuntzei jaramon egin zenbait jokabide eta estrategia erabiliz.
10.- Ikasleei teknika eta tresna egokiak eskaini beren hizkuntza arazoez gero eta kontzienteago izan daitezen, horien irtenbidea gero eta era autonomoagoan har dezaten beren gain.
Irakurleen txokoa
Txoko hau zeurea duzu, irakurle, eta bi aukera luzatzen dizkizugu: galderak egitea eta erantzunak ematea.
** Haur etorkinen irakaslea naiz Barakaldoko ikastetxe batean. Ikasturte honetan hasi naiz beraiekin beharrean. Gai honen inguruan ez nekien ezer, eta gauetik egunera, haur etorkinen euskara laguntzaile bihurtu naiz. Hainbat ikastaro eta hitzalditara joaten nabil, ea zer edo zer laguntzekorik esango didaten edo esperantzarekin, baina, egia esan, benetan balio izan didaten gauza gutxi entzun ditut orain arte! Denok ere, nahiko galduta gabiltzala iruditzen zait. Hala ere, bada behin eta berriro entzuten ari naizen esaldi bat hitzaldietan, ikastetxean, nire egoera berdinean dauden irakasleei, atal honetako partaideei... eta sutan jartzen nau: "haur etorkinei euskara irakasteko ez dugu material didaktikorik, eta horrela, oso zaila edo ia ezinezkoa zaigu euskara irakastea". Egia da, bai, ni aurten sartu naizela mundu honetan, baina orain arte haur etorkinekin izan dudan esperientziagatik, nik uste dut kexu hori erosotasunak eragiten digun kexua baino ez dela. Izan ere, hori diotenek, pentsatu al dute noizbait pertsonok hizkuntzak nola ikasten ditugun? Material didaktikoa benetan hain garrantzitsua ote da? Edo ez ote dute garrantzi gehiago material didaktikoak baino irakasleek haur horiekiko dituzten jarrerek? Eta pentsatu ote dute azken 30 urteotan haur erdaldunak euskal ikastetxeetan nola euskaldundu diren? Material didaktiko horiek, moldaketa urri batzuk eginda, ez al dute balio kasu horretarako? Haur hori ikasgelan eroso, gustura, integratua sentitzeak, ez ote du haur horrengan gure hizkuntza ikasteko eragin handiagoa izango material didaktiko ona izateak baino? Gu haur horren lekuan jarriko bagina hizkuntza berri bat ikasteko, zer izango zatekeen garrantzitsuena?... Eta... Zer da irakaskuntza? Irakaskuntzak, irakasle izateak, zer inplikatzen du?
Nik oraindik ez dut esperientzia gehiegi arlo honetan, baina nik uste dut, sarriegi -eta ez haur etorkinekin soilik-, irakasleok erosotasunean erortzen garela, eta irakaskuntza lanbide eta bokazio ez bada, zuhaitz horrek fruitu gutxi ematen ditu!
MAITE
Kultura eta hizkuntza aniztasunaren inguruko kezkak, galderak eta zalantzak badituzu, idatz iezaguzu bi helbide hauetakoren batera: itziaramayo@msn.com edo aldizkaria@hikhasi.eus Hartu-emanetarako bide berri honekin, dauzkagun kezkak denon artean eta elkarri gure esperientziak kontatuz bidera ditzakegu. Anima zaitez!
