AIZARNA, Kontxi:
1996-12-01
Zenbat aldiz abestu ote ditugu "Astoa ikusi nuen", "Ranroberra" edota "Plisti-plasta" kantak? Xirula Mirula taldearen abesti hauek, eta beste hainbat eta hainbat, herrikoi bihurtu dira, eta haurtzaroko erreferentzia, aldi berean. 22 urtetan 108 diska, 36 liburu eta 20 bideo zinta jarri dituzte gure eskuetan. "Mugi-Mugi" azken lau bideo berrien kaleratzea aitzakiatzat harturik, Kontxi Aizarnarekin mintzatu gara. Xirula Mirulako partaideak musika munduan murgildu gaitu bere hitzekin.
Orain dela 22 urte sortu zen Xirula Mirula. Nolakoak izan ziren lehen pauso haiek?
Sorrera berezia izan zen. Garai hartan apenas egiten zen musikarik. Imanol Urbietak eskolaz kanpoko ekintza bezala musika egitea pentsatu zuen. Horrela, Zarautzen eskolako haur guztiak arratsaldeko 5:30ean Imanolengana joaten ziren musika egitera.
Imanol bakarrik hastetik talde izatera pasa zineten ondoren.
Hasieran bera bakarrik hasi zen, baina eskari guztiari ezin zion aurre egin eta poliki-poliki jendea hartzen hasi zen. Maila eta sakontasun bat eskaini behar zitzaiela ikusirik, Imanolen inguruan taldetxo bat osatuz joan ginen. Egun, sei partaide Xirula Mirulara dedikatzen gara. Irakasleei klaseak emateko hiru laguntzaile ere baditugu. Eta Bilbon ere hiru-lau irakasleko talde bat badago.
Zein izan zen hasieran egiten zenuten lana?
Talde bezala Zarautzen finkatu ginen, eta handik Hernanira pasa ginen gero. Bertako udalean musikarekiko sentsibilitate bat agertu zen eta eskoletan musika lantzea nahi zuten. Horrela, eskola guztietara musikako irakasle bezala joaten ginen. Horrelaxe sortu zen historia guztia, eta urte hauetan guztietan hori izan da gure lanetako bat; eskolaren eskakizunei erantzutea.
Lan horretan zein izan da zuen filosofia?
Bi ardatz nagusi ditu: beharrei erantzutea eta musika nola egin. Guk musika nola egin behar litzatekeen proposatzen dugu. Musikak ez du "do, re, mi, fa, sol, la, si" ikastea izan behar. Haurrak txiki-txikitatik bere nahi eta behar guztiak jolasean espresatzen dituela pentsatu behar dugu. Orduan, musika jolas horren lagungarri bezala erabiltzen dugu: musika jolasteko, musika komunikatzeko, musika hitz egiteko, musika kantatzeko eta musika ikasteko.
Musikak ez du zerbait gogorra izan behar, baizik eta haurraren garapen integralean, bere osotasunean lagunduko dion zerbait. Lan egiteko estilo bat da.
Lan egiteko estilo hori aldatu al da erreformarekin ?
Kasu honetan, nik uste dut ez garela erreformara moldatu, musika arloan eskatzen dituen baldintzak hasiera-hasieratik betetzen baititugu. Beraz, gu egiten ari ginena zerbait berria zen eta arrazoia eman digu.
Musika lantzeko material asko atera duzue urte hauetan eta mota desberdinetakoa. Adibidez, diska sortan ere, kanta desberdinak aurki daitezke.
Bai, hala da. Kanta batzuk haurrak askatzeko dira: saltoka ibiltzeko, baztarraren kontra jotzeko, lurrean bueltaka ibiltzeko e.a. Beste batzuk, berriz, lasaitzeko dira. Azken batean, haur batek bere garapenean pasatzen dituen puntu guztiei musika arlotik erantzun bat ematea da: mugimendua, jolasa, erritmoa, lasaitzea, hizkuntza...
Abesti herrikoien erabilera ere nabaria da zuen lanetan.
Bai, egitura melodikoa eta erritmikoa herriko musikan oinarritua dago, azken finean. Imanolek beti esaten du berak ez duela ezer asmatzen, bera pirata hutsa dela. Geure barruan denok kantaz betetako kutxa zahar bat badugula dio. Berari bapatean mugitu egiten zaio eta hori ateratzen du.
Beharbada irakasleoi hori falta zaigu, Imanolek egiten duena egitea. Denok daukagu txiki-txikitatik jaso dugun altxor handi hori. Ausardia pixka bat falta zaigu ateratzeko.
Irakasleon aldetik, musika nola sentitu dela uste duzu?
Beldurra eduki izan zaio, eta guk ematen ditugun ikastaroetan ikusi dugu hori. Aspaldi konturatu ginen irakasleriak beldurra diola musikari. Espezialista batek egin beharreko zerbait bezala ikusi da, kontserbatoriotik pasatakoak. "Nik gaizki kantatzen dut", "belarri txarra daukat" eta hamaika aitzakia bilatu ditugu beldur hori justifikatzeko.
Beldur hori ezabatzea nahi dugu guk. Nik ez dut Amaia Zubiriaren tonuan kantatuko. Baina ni naiz haurrekin nagoena momentu horretan, bere psikologoa, bere matematika eta hizkuntzako irakaslea eta bere kantaria. Eta nik neure ahotsarekin espresatu behar dut. Nik ematen diodan berotasun hori ez dio kaset batek emango eta ezta soprano batek ere.
Baina musikan espezializatutako irakasleak ere badaude.
Bai, baina oraindik gutxi. Egia da mailan aurrera joan ahala musika gai behartua dela eta espezialistak formatzen ari direla. Baina oraindik ere Lehen Hezkuntzan musikan espezializatutako oso irakasle gutxi daude.
Horregatik, guk egin dugun materialean musikako espezialista izan gabe, nozio minimo batekin edozein irakaslek musika egin dezan saiatu gara.
Bestalde, abestiekin batera, azkenaldian dantzak lantzen ere hasi zarete. Baina irakasleok nola irakatsi behar dizkiegu haurrei dantzak?
Dantzak ere, matematika bezala, haur guztiek egin behar duten zerbait da. Horrela, dantzarekin ere nolabaiteko pedagogia egiten saiatu gara. Haur baten gorputza sei urterekin ez dago prestatua edozein dantza egiteko, eta hori kontutan izan dugu.
Horrela, euskal folkloreko hainbat dantza hartu eta "fusilatu" egin ditugu. Herriko doinua eta erritmoa errespetatuz, mugimenduak sinplifikatu egin ditugu, haurraren gaitasunen arabera jarri.
Dantzak irakasteko material lagungarririk aurkitu al dezakegu?
Bai, bideoak argitaratu ditugu. Baina hauek irakasleak ikusteko dira, eta gero bakoitzak bere gelara egokitzeko. Berak trasmititu behar die haurrei, eta ez bideoak. Honek beti erritmo bera du, eta gelakoa desberdina da: gelditu egin behar duzu, honi lagundu, mantsotu, azkartu...
Ondoren haurrek bideoa ikustea ongi dago, haurrei zuzendutako tarte batzuk ere badituelako.
Dena den, bideoaren arriskua zera da: irakasleoi ez zaigula irakatsi noiz eta nola erabili behar dugun. Ikastaro batzuk behar ditugu bideoa erabiltzen ikasteko.
Diska, liburu eta bideoekin Lehen Hezkuntzako materiala nahiko osatuta dago. Argitaletxe guztiek egin diote bere lekua musikari. Baina zein egoeratan dago DBH?
Esparru honetan ez zegoen oso argi musikak nondik jo behar zuen. ElkarGIEK Kataluniako argitaletxe batekin hitzarmen bat egin zuen. Han egindako materiala honantz egokitu zuen hemengo beharrei erantzunez. Baina azkenean, muga handiekin topatu dira, euskara aldetik batez ere.
Horregatik, DBHrako material osagarri bat egitea eskatu digute, batez ere ikasleari begira, lan koardeno modukoa. Datorren ikasturterako prest egongo da.
Bestalde, zuen kabuz, DBHrako bideogintza proiektu bat ere aurkeztu zenuten. Nola dago momentu honetan proiektua?
Tamalez atzera bota ziguten. Proiektu anbiziotsua zen, arlo asko ikutu nahi genituelako. Pena handia eman digu, batez ere ukatzeko jarritako arrazoiengatik. EIMAren bidez eskatu genuen eta hiru puntuaketa gainditu behar zituen: eskolaren beharra, egokitasun pedagogikoa eta aurkezpen teknikoa. Lehenengo bietan puntuaketa altua lortu genuen. Baina hirugarrengoan ez.
Beraz, proiektuaren edukiekin erlazio gutxien zuen arrazoia erabili zuten atzera botatzeko. Ez al da kontraesan bat?
Bai, hala da. Alde batetik proiektu bat eskatzen dizute, eta bestetik, material egin bat eskatzen ari zaizkizu, gauza guzti-guztiak jarri behar dituzu. Gainera, guk haurrekin lan egiten dugunez, oso konplexua da hori, haurrak aurrikusi ezinak baitira.
Story-board eta aspektu tekniko horiek ondo ez ditugula aurkeztu onartzen dugu. Baina orain arte egindako bideoen emaitza hor dute.
Orduan, DBHn ez dugu ikus-entzunezko materialik izango?
Bai, bai, izango da. Beharra ikusten dugunez geure kasara zerbait egiteko asmoa badugu.
Xirula Mirularen material eskaintza ugarituz joan da urte hauetan. Eta zabalkunde eremua ere bai, Euskal Herritik espainiar merkatura salto egin duzue.
Hala da. 1990ean Madrildik Santillana argitaletxea etorri zitzaigun. Euskarazko metodo bat egiten ari ziren Xabier Kintanarekin eta kanta zahar batzuk grabatu nahi zituzten. Horrela hasi genituen Santillanarekiko harremanak. Gustatu egin zitzaien lana egiteko gure estiloa.
Ondoren, Erreformaren inguruan, material berria atera beharrean aurkitu ziren. Eta guri proposatu ziguten erdarazko musikako materiala egitea.
Orduan, zuen lana Espainiara saldu zenutela esan al daiteke?
Ez, gure lana ez, gure lan egiteko metodoa, estiloa, baizik. Beste hizkuntza batean egin dugu lana, baina gure filosofian oinarrituta. Erdaraz sortu ditugun kantek euskal kutsu nabarmen-nabarmena dute. Abestietan oinarri euskaldun handia dago, bai musikan eta baita hitzetan ere.
Bestalde, ez dugu inolako zentsurarik izan. Alderantziz, ikastaro asko eman ditugu (Katalunia, Tenerife, Granada...) egindakoa argitzeko. Jendea oso pozik ikusi dugu materialarekin.
Zerbait berria topatu al dute bada, zuen estiloan?
Bai, indar berri bat bezala ikusi dute. Orain arte Espainiako musika oso klasikoa landu da eskoletan. Guk mugimendu, jolas eta erritmo asko sartu dugunez, oso erraza suertatu zaie eskoletan sartzea. Guretzat, hemen egiten ari garen lanaren errekonozimendua da.
Sorrera berezia izan zen. Garai hartan apenas egiten zen musikarik. Imanol Urbietak eskolaz kanpoko ekintza bezala musika egitea pentsatu zuen. Horrela, Zarautzen eskolako haur guztiak arratsaldeko 5:30ean Imanolengana joaten ziren musika egitera.
Imanol bakarrik hastetik talde izatera pasa zineten ondoren.
Hasieran bera bakarrik hasi zen, baina eskari guztiari ezin zion aurre egin eta poliki-poliki jendea hartzen hasi zen. Maila eta sakontasun bat eskaini behar zitzaiela ikusirik, Imanolen inguruan taldetxo bat osatuz joan ginen. Egun, sei partaide Xirula Mirulara dedikatzen gara. Irakasleei klaseak emateko hiru laguntzaile ere baditugu. Eta Bilbon ere hiru-lau irakasleko talde bat badago.
Zein izan zen hasieran egiten zenuten lana?
Talde bezala Zarautzen finkatu ginen, eta handik Hernanira pasa ginen gero. Bertako udalean musikarekiko sentsibilitate bat agertu zen eta eskoletan musika lantzea nahi zuten. Horrela, eskola guztietara musikako irakasle bezala joaten ginen. Horrelaxe sortu zen historia guztia, eta urte hauetan guztietan hori izan da gure lanetako bat; eskolaren eskakizunei erantzutea.
Lan horretan zein izan da zuen filosofia?
Bi ardatz nagusi ditu: beharrei erantzutea eta musika nola egin. Guk musika nola egin behar litzatekeen proposatzen dugu. Musikak ez du "do, re, mi, fa, sol, la, si" ikastea izan behar. Haurrak txiki-txikitatik bere nahi eta behar guztiak jolasean espresatzen dituela pentsatu behar dugu. Orduan, musika jolas horren lagungarri bezala erabiltzen dugu: musika jolasteko, musika komunikatzeko, musika hitz egiteko, musika kantatzeko eta musika ikasteko.
Musikak ez du zerbait gogorra izan behar, baizik eta haurraren garapen integralean, bere osotasunean lagunduko dion zerbait. Lan egiteko estilo bat da.
Lan egiteko estilo hori aldatu al da erreformarekin ?
Kasu honetan, nik uste dut ez garela erreformara moldatu, musika arloan eskatzen dituen baldintzak hasiera-hasieratik betetzen baititugu. Beraz, gu egiten ari ginena zerbait berria zen eta arrazoia eman digu.
Musika lantzeko material asko atera duzue urte hauetan eta mota desberdinetakoa. Adibidez, diska sortan ere, kanta desberdinak aurki daitezke.
Bai, hala da. Kanta batzuk haurrak askatzeko dira: saltoka ibiltzeko, baztarraren kontra jotzeko, lurrean bueltaka ibiltzeko e.a. Beste batzuk, berriz, lasaitzeko dira. Azken batean, haur batek bere garapenean pasatzen dituen puntu guztiei musika arlotik erantzun bat ematea da: mugimendua, jolasa, erritmoa, lasaitzea, hizkuntza...
Abesti herrikoien erabilera ere nabaria da zuen lanetan.
Bai, egitura melodikoa eta erritmikoa herriko musikan oinarritua dago, azken finean. Imanolek beti esaten du berak ez duela ezer asmatzen, bera pirata hutsa dela. Geure barruan denok kantaz betetako kutxa zahar bat badugula dio. Berari bapatean mugitu egiten zaio eta hori ateratzen du.
Beharbada irakasleoi hori falta zaigu, Imanolek egiten duena egitea. Denok daukagu txiki-txikitatik jaso dugun altxor handi hori. Ausardia pixka bat falta zaigu ateratzeko.
Irakasleon aldetik, musika nola sentitu dela uste duzu?
Beldurra eduki izan zaio, eta guk ematen ditugun ikastaroetan ikusi dugu hori. Aspaldi konturatu ginen irakasleriak beldurra diola musikari. Espezialista batek egin beharreko zerbait bezala ikusi da, kontserbatoriotik pasatakoak. "Nik gaizki kantatzen dut", "belarri txarra daukat" eta hamaika aitzakia bilatu ditugu beldur hori justifikatzeko.
Beldur hori ezabatzea nahi dugu guk. Nik ez dut Amaia Zubiriaren tonuan kantatuko. Baina ni naiz haurrekin nagoena momentu horretan, bere psikologoa, bere matematika eta hizkuntzako irakaslea eta bere kantaria. Eta nik neure ahotsarekin espresatu behar dut. Nik ematen diodan berotasun hori ez dio kaset batek emango eta ezta soprano batek ere.
Baina musikan espezializatutako irakasleak ere badaude.
Bai, baina oraindik gutxi. Egia da mailan aurrera joan ahala musika gai behartua dela eta espezialistak formatzen ari direla. Baina oraindik ere Lehen Hezkuntzan musikan espezializatutako oso irakasle gutxi daude.
Horregatik, guk egin dugun materialean musikako espezialista izan gabe, nozio minimo batekin edozein irakaslek musika egin dezan saiatu gara.
Bestalde, abestiekin batera, azkenaldian dantzak lantzen ere hasi zarete. Baina irakasleok nola irakatsi behar dizkiegu haurrei dantzak?
Dantzak ere, matematika bezala, haur guztiek egin behar duten zerbait da. Horrela, dantzarekin ere nolabaiteko pedagogia egiten saiatu gara. Haur baten gorputza sei urterekin ez dago prestatua edozein dantza egiteko, eta hori kontutan izan dugu.
Horrela, euskal folkloreko hainbat dantza hartu eta "fusilatu" egin ditugu. Herriko doinua eta erritmoa errespetatuz, mugimenduak sinplifikatu egin ditugu, haurraren gaitasunen arabera jarri.
Dantzak irakasteko material lagungarririk aurkitu al dezakegu?
Bai, bideoak argitaratu ditugu. Baina hauek irakasleak ikusteko dira, eta gero bakoitzak bere gelara egokitzeko. Berak trasmititu behar die haurrei, eta ez bideoak. Honek beti erritmo bera du, eta gelakoa desberdina da: gelditu egin behar duzu, honi lagundu, mantsotu, azkartu...
Ondoren haurrek bideoa ikustea ongi dago, haurrei zuzendutako tarte batzuk ere badituelako.
Dena den, bideoaren arriskua zera da: irakasleoi ez zaigula irakatsi noiz eta nola erabili behar dugun. Ikastaro batzuk behar ditugu bideoa erabiltzen ikasteko.
Diska, liburu eta bideoekin Lehen Hezkuntzako materiala nahiko osatuta dago. Argitaletxe guztiek egin diote bere lekua musikari. Baina zein egoeratan dago DBH?
Esparru honetan ez zegoen oso argi musikak nondik jo behar zuen. ElkarGIEK Kataluniako argitaletxe batekin hitzarmen bat egin zuen. Han egindako materiala honantz egokitu zuen hemengo beharrei erantzunez. Baina azkenean, muga handiekin topatu dira, euskara aldetik batez ere.
Horregatik, DBHrako material osagarri bat egitea eskatu digute, batez ere ikasleari begira, lan koardeno modukoa. Datorren ikasturterako prest egongo da.
Bestalde, zuen kabuz, DBHrako bideogintza proiektu bat ere aurkeztu zenuten. Nola dago momentu honetan proiektua?
Tamalez atzera bota ziguten. Proiektu anbiziotsua zen, arlo asko ikutu nahi genituelako. Pena handia eman digu, batez ere ukatzeko jarritako arrazoiengatik. EIMAren bidez eskatu genuen eta hiru puntuaketa gainditu behar zituen: eskolaren beharra, egokitasun pedagogikoa eta aurkezpen teknikoa. Lehenengo bietan puntuaketa altua lortu genuen. Baina hirugarrengoan ez.
Beraz, proiektuaren edukiekin erlazio gutxien zuen arrazoia erabili zuten atzera botatzeko. Ez al da kontraesan bat?
Bai, hala da. Alde batetik proiektu bat eskatzen dizute, eta bestetik, material egin bat eskatzen ari zaizkizu, gauza guzti-guztiak jarri behar dituzu. Gainera, guk haurrekin lan egiten dugunez, oso konplexua da hori, haurrak aurrikusi ezinak baitira.
Story-board eta aspektu tekniko horiek ondo ez ditugula aurkeztu onartzen dugu. Baina orain arte egindako bideoen emaitza hor dute.
Orduan, DBHn ez dugu ikus-entzunezko materialik izango?
Bai, bai, izango da. Beharra ikusten dugunez geure kasara zerbait egiteko asmoa badugu.
Xirula Mirularen material eskaintza ugarituz joan da urte hauetan. Eta zabalkunde eremua ere bai, Euskal Herritik espainiar merkatura salto egin duzue.
Hala da. 1990ean Madrildik Santillana argitaletxea etorri zitzaigun. Euskarazko metodo bat egiten ari ziren Xabier Kintanarekin eta kanta zahar batzuk grabatu nahi zituzten. Horrela hasi genituen Santillanarekiko harremanak. Gustatu egin zitzaien lana egiteko gure estiloa.
Ondoren, Erreformaren inguruan, material berria atera beharrean aurkitu ziren. Eta guri proposatu ziguten erdarazko musikako materiala egitea.
Orduan, zuen lana Espainiara saldu zenutela esan al daiteke?
Ez, gure lana ez, gure lan egiteko metodoa, estiloa, baizik. Beste hizkuntza batean egin dugu lana, baina gure filosofian oinarrituta. Erdaraz sortu ditugun kantek euskal kutsu nabarmen-nabarmena dute. Abestietan oinarri euskaldun handia dago, bai musikan eta baita hitzetan ere.
Bestalde, ez dugu inolako zentsurarik izan. Alderantziz, ikastaro asko eman ditugu (Katalunia, Tenerife, Granada...) egindakoa argitzeko. Jendea oso pozik ikusi dugu materialarekin.
Zerbait berria topatu al dute bada, zuen estiloan?
Bai, indar berri bat bezala ikusi dute. Orain arte Espainiako musika oso klasikoa landu da eskoletan. Guk mugimendu, jolas eta erritmo asko sartu dugunez, oso erraza suertatu zaie eskoletan sartzea. Guretzat, hemen egiten ari garen lanaren errekonozimendua da.
