Hizkuntzen curriculum bateratua

2002-07-01
 
 

Hizkuntzen curriculum bateratua

ARANO, Rosa M. Irungo Txingudi ikastolako irakaslea
SAGASTA, Pili. Mondragon Unibertsitateko irakaslea
SAINZ, Matilde. Mondragon Unibertsitateko irakaslea

Hizkuntzen curriculum bateraturako proposamena

Hezkuntza erreformaren berrikuntza eskakizunei aurre egin nahian batetik, eta gurea bezalako komunitate elebidunetan hizkuntzen irakaskuntzak sortzen dituen zailtasunak kontuan izanda bestetik, 1989-1990 ikasturtean Txingudi Ikastolan erakusten diren hiru hizkuntzen –euskara, gaztelania eta ingelesaren– programazioak berritzeko egitasmoarekin hasi ginen. Egitasmo horren ardatz nagusiak materialgintza eta material hori gelaratuko zuen irakasleen prestakuntza ziren. Horrela, Haur Hezkuntzatik hasi eta Lehen Hezkuntzako 6. maila arteko euskara, gaztelania eta ingelesa lantzeko unitate didaktikoak sortu genituen eta unitate didaktikook gelaratzeko irakasleei prestakuntza eskaini zitzaien.

Saio honetan gure esperientziaren atal baten berri emango dugu, hain zuzen ere, gure hizkuntzak lantzeko proposamen didaktikoaren ikuspegi bateratua zertan den aztertuko dugu. Horretarako, honako gai hauen inguruan hitz egingo dugu:

1. Gure planteamendu didaktikoa burutzeko kontuan izan ditugun faktoreak aztertuko ditugu.
2. Planteamenduaren zutabe diren oinarri teoriko nagusien aipamena egingo da.
3. Hizkuntzen irakaskuntzarako abiapuntutzat hartu dugun ikuspegi bateratzailearen zergatiak adieraziko ditugu.
4. Bukatzeko, ikuspegi bateratzaile hori gure proposamen didaktikoan nola gauzatzen den azpimarratu nahi genuke, hots, nolako edukiak aukeratu ditugun hiru hizkuntzetarako eta nolako sekuentzia didaktikoen bidez lantzen diren edukiok.

Ikastetxeko hizkuntza proiektuaren kudeaketa ikuspuntu ekologiko batetik

Eleaniztasuna gure ikastetxeetako errealitate bat da. Euskal Autonomia Erkidegoko ikastetxeko hizkuntza proiektuetan hiru hizkuntza erabiltzen dira gutxienez. Hala ere, hizkuntza horien kudeaketa, orokorrean, ikuspegi elebakar batetik egiten da: hizkuntza bakoitza independenteki programatzen da, hizkuntza bateko konpetentzia komunikatiboaren garapenak beste hizkuntzetako estrategiak eta trebeziak sustatuko ez balitu bezala. Bestalde, hizkuntzen kudeaketa eleanitz baterantz abiatzeko baliagarriak izango liratekeen eredu berritzaileak garatu dira jada hainbat eremu geografikotan. Azkenik, Ikastetxeko Hizkuntza Proiektuaren kudeaketa elebakarretik kudeaketa eleanitzerantz abiatzeko kontuan izateko zenbait jarraibide proposatu dira.

Hizkuntzen curriculum bateratua

ETXEBARRIA, Lourdes.
Aretxabaletako Kurtzeberri ikastolako irakaslea

Zer da sekuentzia didaktikoa?

Zer desberdintasun dauka unitate didaktikoarekin?

Irakaskuntza munduan gabiltzanok aski ohituta gaude terminologia aldaketetara, sarritan zenbait termino edo hitz erabiltzen baitira kontzeptu bera azaltzeko. Alabaina, beste zenbaitetan, antzerako terminoen azpian desberdintasunak egon badauden arren, zaila egiten zaigu bata eta bestea bereiztea. Izan ere, Erreforma martxan jarri zenetik, proposamen didaktiko berri ugari iritsi zaizkigu, eta azaleko begirada bat emanez, badirudi oinarri teoriko komunetik diseinatu eta landu direla.

Hala ere, gure eskuetara iristen diren proposamen didaktikoak aztertuz gero, antzekotasunak ez direla hain argiak eta, hainbat kasutan gainera, diferentzia nabarmenak bistaratzen direla konturatuko gara.
Sekuentzia didaktikoaren eta unitate didaktikoaren artean dauden aldeak antzemateko, bakoitzaren erreferente teorikoak zein diren aztertzea beharrezkoa zaigu; izan ere, proposamen didaktiko bakoitza printzipio teoriko zehatz batzuen pean sostengatzen da.
Zentzu horretan, esan dezakegu, unitate didaktikoak nahiz sekuentzia didaktikoak kontzepzio teoriko zehatz bat defendatuko eta aplikatuko duela: irakaskuntza-ikaskuntza prozesua modu batean edo bestean definituko du, ikasgai den objektuaren deskribapen eredu bat proposatuko du, irakasleek eta ikasleek hartuko dituzten rolak ezarriko ditu, edukiak lantzeko aztertuko diren ereduak hautatu, ebaluatzeko moduak eta irizpideak finkatu... Hau da, horietako proposamen bakoitzak modu batean interpretatu eta aplikatuko du bere ikaskuntza-irakaskuntza eredua, gelako jarduerak era batean edo bestean planifikatuz.
Horrela, bada, sekuentzia didaktikoaren izaera deskribatzeko lagungarria izango zaigu bata eta bestea kontrastatzea. Konparaketa hau egiteko hiru elementu didaktikoak (irakaslea, ikaslea eta ikasgai den objektua) hartuko ditugu oinarri eta, ondoren, proposamen bakoitzak bultzatzen duen esku-hartze didaktikoa definituko dugu.
Kasu honetan hizkuntzaren irakaskuntzan zentratuko garenez, zenbait galderari erantzuten saiatuko gara:
- Zein da hizkuntzari buruz egiten den deskribapena? Edo bestela esanda, zein da hauetariko proposamen bakoitzak aukeratu duen hizkuntzaren ikuspegia?
- Nola planteatzen da hizkuntzaren irakaskuntza-ikaskuntza eredu hauetan?
- Nola planifikatzen dira hizkuntza- edukiak? Zein testuingurutatik abiatzen dira? Zein curriculum mota planteatzen da bakoitzean?
- Zein hurrenkerari jarraitzen diote gelara eramaten diren jarduerek?
- Zein da irakaslearen lekua Hizkuntzako ikasgaian? Zein ikaslearena?
- Zer da batean eta bestean ebaluatzen dena? Noiz eta nola ebaluatzen da?
- ...
Beraz, galdera horien guztien inguruko hausnarketa egitea beharrezkoa dugu sekuentzia didaktikoaren eta unitate didaktikoaren artean dauden desberdintasunak antzemateko eta, halaber, sekuentzia didaktikoaren ezaugarri garrantzitsuenak definitu ahal izateko.
Hala eginez, termino bietan didaktiko hitza agertzen den arren, proposamen bakoitzak kontzeptuari adiera desberdina ematen diola konturatuko gara.
Horixe izango da, hain zuzen ere, saioan parte hartuko dugunon artean izango dugun egitekoa: hausnarketa eta eztabaida bideratzea, jorratuko dugun gaiari argitasun gehiago emateko xedez.

Hizkuntzen curriculum bateratua

FERRER, Montserrat. DBHko eta Jaume I Unibertsitateko irakaslea

Hizkuntzen curriculum bateratua baten antolaketa

Hizkuntzen curriculum bateratua diseinatzearen garrantzia ezin da zalantzan jarri, eta hala ere, ikastetxe askotan oraindik hizkuntzak beren artean loturarik ez duten sail mugiezinak bailiran hartzen dira.
Hizkuntzen ikuspegi integratua justifikatzen duten arrazoiak asko dira: ikasketaren subjektua pertsona bera da, ikaslea; ikasketa objektua antzekoa da, ikuspegi diskurtsibotik ulertutako hizkuntza naturalak; iturri epistemologikoa komuna da, hizkuntzaren hainbat zientzia; eta azkenik, hizkuntzen aprendizaiaren transferentzia onartzen duen azpiko komunikazio gaitasun komuna.
Hizkuntzen curriculum bateratu batek curriculumaren garapeneko hiru mailak hartu behar ditu kontuan. Lehenengo mailak, Hezkuntza Administrazioak zehaztutako curriculumak, ikuspegi orokorra dauka. Lehen hizkuntza deitutakoek helburu, eduki eta ebaluazio kriterio berberak partekatzen dituzte, eta hizkuntza guztien curriculumak aurrekontu orokor komunei erantzuten die. Programazioak oinarrizko curriculumera egokitu ahala, integrazio maila bat bermatua aurkitzen da.
Curriculumaren garapenaren bigarren mailan Ikastetxeko Hizkuntza Proiektua eta Gaietako Programazioen diseinua egiten da.
Hizkuntza Proiektuak bere barnean biltzen ditu hizkuntza guztien ikasketa eraginkorra bermatzeko ikastetxean egiten diren ekintza guztiak. Bertan zehaztuko dira adierazpen jakiteak bereganatzeko neurri orientatzaileak, estrategia diskurtsiboen garapena eta aurreiritzi linguistikoen ezabaketa. Ikasketako eduki horien lorpena ez da hizkuntzako hainbat mintegiren erantzukizuna soilik, baizik eta hizkuntzetakoak ez diren beste gaietan eta hezkuntza komunitatearen osotasunean landu beharrekoa.
Gai bateko programa era koordinatuan egitea da, seguraski, zailtasun gehien sortzen duena. Horregatik, komenigarria da zentro bakoitzaren baldintzak baloratzea eta helburu lorgarriak eta lan dinamika hoberena zein diren erabakitzea. Zailtasunak handiagoak diren heinean, egiten denaren deskribapena egitetik has daiteke, eta helburuen, edukien, metodologiaren eta ebaluazioaren desberdintasunak eta antzekotasunak baloratu. Beste zenbait kasutan, maila berean dauden zenbait irakasle gelan elkarrekin egindako lanetik abiatzea komeniko da, beraien proposamenak beste sailetan hartuak izan daitezen.
Batera hartutako erabaki horiek irakaskuntza-ikaskuntzaren hainbat alderditan eragin dezakete. Lehendabizi, garrantzitsutzat hartzen diren praktika diskurtsiboak zehazten dira eta etapa bateko mailetan zehar banatzen dira. Sekuentziazio guztietako progresioa eta errepikaria erraz diseina daitezke lehen bi hizkuntzetatik abiatuz. Aukerak anitzak dira: genero bera landu eta edukiak hizkuntzen artean banatu; diskurtso bera mantendu generoak banatuz; aukeratutako genero eta eduki berak landu baina maila desberdinetan banatuz, horrela goragoko mailetako edukiak errepikariak izanik eta beste hizkuntzetan egiten dira lanekiko progresiboa.
Erraz adostu daitezkeen beste erabaki batzuk zera dira: ahozko eta idatzizko diskurtsoaren, hausnarketa linguistikoaren eta literaturaren alderdi metodologikoak. Adibidez, idazketa prozesuaren alderdi pragmatikoen, kohesiozkoen eta testuen zuzenketa teknikaren gaineko kriterioak parteka daitezke; idatzizko nahiz ahozko produkzioen planifikaziorako eta berrikusketarako fitxa komunak egin daitezke; beste hizkuntzetan landutako edukiekin aldikako erlazioak egin daitezke; hainbat hizkuntzen arteko lan osagarriak programa daitezke; metahizkuntza komuna adostu daiteke eta abar.
Azkenik, ebaluaziorako planteamendu orokorrak har daiteke: irakaskuntza-ikaskuntza prozesuko zati bezala ebaluazioak duen garrantzia; hainbat ebaluazio tresnen erabilera; hizkuntzen erabileraren konplexutasuna aintzat hartzen duten ebaluazio kriterioak; autoikasketarako eta autoebaluaziorako estrategien garapena.

Hizkuntzen curriculum bateratua

Mª RAMIREZ, Rosa M.

Bartzelonako Vila Olimpica eskolako irakaslea.
SERRA, Teresa.
Bartzelonako Vila Olimpica eskolako irakaslea

Bartzelonako Vila Olimpica ikastetxeko hizkuntz curriculum bateratua proiektuaren garapenaren zenbait adibide

Hizkuntza curriculum bateratuaren proiektuak ahozko nahiz idatzizko hizkuntzaren trataera aztertzen du Lehen Hezkuntzako Ingurumenaren Ezaguerako eta Matematikako edukien ikasketaren bitartez.

Proiektuak eskolako hiru hizkuntzak hartzen ditu bere baitan: katalana, gaztelania eta ingelesa. Hiru hizkuntzen bitartez ikasten dira Matematikako eta Ingurumenaren Ezaguerako hainbat eduki.
Saio honetan gelan egiten ditugun ekintzen hiru adibide emango ditugu, zeinak proiektuaren lagin bat diren.
1- Lehen Hezkuntzako 5. mailan Ingurumenaren Ezaguera gaian katalanez azalpenezko testu bat egiteko prozesua.
2- Lehen Hezkuntzako 2. mailan espazioaren geometriaren tratamendua gelan talde txikitako txokoetan antolatuz.
3- Lehen Hezkuntzako 3. eta 4. mailan buru kalkulua ingelesez.
Adibide horiek antolaketa kurrikular baten testuinguruan kokatzen dira. Horrek ahalbidetzen du Matematikako eta Ingurumenaren Ezaguerako hainbat eduki eskolako hiru hizkuntzetan banatzea.

Proiektua garatzea eta zehaztea jomuga garrantzitsua da eskolako irakasleria osoarentzat. Izan ere, batetik koordinazio handia eskatzen du, eta bestetik gelako aktibitateak beste modu batera pentsatu eta diseinatu behar dira gaietako edukiak eta hizkuntzak aldi berean ikasi ahal izateko.

Hizkuntzen curriculum bateratua

LANDAJO, M. Karmen.

Bilboko Begoñazpi ikastolako irakaslea
OCIO, Begoña.
Bilboko Andra Mari Irakasle Eskolako irakaslea

Adierazpen idatziaren irizpideen ebaluazio bateratua

Begoñazpi ikastolako esperientzia

Gure saioan Bilboko Begoñazpi ikastolan egindako saiakuntzaren aurkezpena egingo dugu. Proiektuaren helburua, parte-hartzaileak, ikasgaia eta mintegian erabilitako lan metodoa aztertuko ditugu urratsez urrats.

Marko teorikoa

Gure esperientziaren marko teorikoa bi ardatzetan oinarritzen da.
1.- Ebaluazio hezgarria (Garci-Debanc 1985, T.Ribas1997):
- Irizpideak objektibatu, denok berberak erabil ditzagun.
- Hainbat hizkuntzetako proposamen bateratua sistematizatzea ahalbidetzen duten zenbait testu eredu izan.
2.- Ginebrako testu ereduak (Bronckart,1996; Dolz eta Schnewuly,1997):
- Diskurtso mota bakoitzak dituen abilezia diskurtsiboen arabera, hainbat testu genero erlaziona daitezke. Ondorioz, diskurtso mota bakoitza sekuentziazioan ardatz (diskurtso horren ardatz) bihurtzen da.
- Testuaren kalitatean eragina duten hitzezko jokaeren (abilezia diskurtsiboen) deskribapen objektiboa lortu.
- Abilezien konplexutasunen progresioa kontuan izanik, edukien sekuentziazioa sailkatu edo mailakatu.

Aurretiazko azterketa

1.- Mintegia hasi baino lehen, eskolan erabilitako irizpideak bateratu eta aztertu.
2.- Adierazpenaren kalitatea baloratzeko edo neurtzeko irizpide formalek eta diskurtsiboek daukaten ahalmena aztertu eta konparatu.

Ikerketaren plangintza

1. etapa : zer ebaluatu edo aztertu (2000/2001 ikasturtea):
- Abiapuntuko praktiken barne koherentzia autoebaluatu.
- Hizkuntza, azterketa eredu eta irizpide berberak erabili, hizkuntza bakoitzean (hizkuntza bakoitzaren) ikaste prozesuaren ezaugarriak egokituz.
- Ebaluazio egiaztagarria hobetzeko lehen azterketa tresna prestatu.
2. etapa : nola ebaluatu (2001/2002 ikasturtea):
- Ebaluazioa ikaste prozesua etengabe hobetzeko eta ikasleak ikaste-tresna legez erabiltzeko, prozesuaren arazoak eta prozedurak planteatu.
- Aipatutako helburuak lortzeko sekuentzia didaktikoaren eredua hausnartu.
- Esku-hartzeko proposamen bat eraiki eta esperimentatu.

Lehen etaparen garapena (2000/2001 ikasturtea)

- Testu edukien mapa. Zergatiak, galderak edo zalantzak eta tresnak.
- Curriculumean lantzen gabiltzan testu ereduen ezaugarri diskurtsiboak.
- Ikasleen produkzioen azterketa.
- Ebaluaziorako gidaren erredakzioa.

Bigarren etaparen garapena (2001/2002 ikasturtea)

- Autoerregulatzeko prozedurak.
- Sekuentzia didaktikoaren artikulazioa.
- Proiektu ereduen azterketa.
- Sekuentzia didaktiko baten eraikuntza eta esperimentazioa.

Emaitzak eta ondorioak

1.- Ikastetxe barnerako baliagarriak:
- Gaur egungo eskaintzaren ondorioz, argitaletxeen materialetan hainbat aukeraren hutsuneak eta barne koherentzia ezaren arazoak aurkitu dira.
- Hizkuntza eta eredu diskurtsibo bakoitzerako gida bat osatu.

2.- Ondorio orokorrak:

- Gaur egun arte erabilitako metodoaren baliagarritasuna.
- Hizkuntzen arteko osagarritasunaren mugak eta aukerak.

2002-07-01