Literatur txokoa

2003-07-01
 
 

> Ramon Saizarbitoria

OLAZIREGI, Mari Jose. EHUko irakaslea.

OTAEGI, Lurdes. Batxilergoko Institutuko katedraduna

Ikastaro honen lehen egunaren helburua Ramon Saizarbitoriaren eleberrigintzaren bilakaera aztertzea eta zenbait testuren irakurketa gaurkotua egitea da.

Hasteko, testuingurua eta biografia zertzeladak ikusiko ditugu, eta era berean, egilearen poetika eta bilakaera literarioa ezagutuko ditugu.

Obra eta ezaugarriak

Jarraian obra osoaren aurkezpenak egingo dira honako bi etapetan banaturik:
1. 70eko hamarkadako eleberrigintza : Egunero hasten delako (1969), Ehun metro (1976) eta Ene Jesus (1976).
2. 90eko hamarkadako narratiba . Hamaika pauso (1995); Bihotz bi: Gerrako kronikak (1996); Gorde nazazu lurpean (2000) eta Kandinskyren tradizioa (2003).

Testu azterketak

Obra osoak ikusi ondoren, Saizarbitoriaren bi lanen testu azterketak egingo dira:
1 Asaba zaarren baratza : irakurketa literario eta ideologiko-sinbolikoa.
2 Rossettiren obsesioa : irakurketa konparatu eta psikoanalitikoa.

Bibliografia

- Olaziregi, M.J.: Ramon Saizarbitoriaren unibertso literarioa, Labayru, Bilbo, 2001.
-Otaegi, L., “Asaba zaharren baratzaz orainik. R. Saizarbitoriaren Gorde Nazazu Lurpean irakurtzeko modu bat” in Egan, 1-2 (2002), 59-79, eta “Escenarios literarios” in Cuandernos de Alzate (2002), 137-164.

Gabriel Aresti

ARANBARRI, Iñigo. Idazlea, Filolgoian lizentziatua eta Bigarren Hezkuntzako irakaslea.

IZAGIRRE, Koldo. Idazlea eta gidoigilea

Testuinguru historikoa

1950eko eta 1960ko hamarkadak:
- Egoera soziala
- Hizkuntzaren egoera
- Gerraondoko joera literarioak
- Bilbo eta bertako zirkulu literarioak
- Garai haietako azpiegitura literarioa: Eusko Gogoa, Olerti...

Gabriel Aresti euskaldunberria

- Bilbo euskal literaturan ordura arte.
- Gabriel Arestik euskaldun izan nahi du: bakardadea, liburuak.
- Euskaldunberriaren bertsolarienganako miresmena.
- Gabriel Aresti euskara batuaren aitzindari: intuizio linguistikoa.
- Arestiren lanak eta haserreak Euskaltzaindian: batuaren inguruko eztabaidak.

Arestiren “mandatua”

Literatura bat bersortu beharra:
- Artikulugintza
- Hitzaldiak
- Abestiak
- Antzerkiak
- Eztabaida literarioak/Basarri

Gabriel Aresti poeta

- Maldan Behera
- Bizkaitarra
- Harri eta Herriren interpretazio baterako: sinbolismotik errealismora
-Harriaren zikloa

Munduaren neurria

Nire buruaz mintzatzen naiz, naizelako

munduaren neurria.
Barka bezaidate.
Nork bere begiekin ikusten ditu gauzak.
Eta nork diost niri Laudioko kanpandorreak
eztakusala? Nork?
Nire buruaz mintzatu behar dut, hura delako (ni
naizelako)
hobekien ezagutzen dudana.
Nire bularra labirintu bat da, dedalo bat,
eta bertako kale kantoi guztiak ezagutzen ditut:
Bertatik ibiliko naiz nola komodatik ohera,
arimaren begiak itsutzen dizkidaten egunean ere.
Dena dela, ni naiz mintzatzen naizena,
eta mundua diot,
nire zihorraz neurtu behar dut mundua,
beste neurririk ezin baitarabilkit.
Nire bularraren gainean zer dagoen,
hori bakarrik jakin nahi dut.
Mintzatzen naiz nire buruaz.

Xabier Montoia

CANO, Harkaitz. Idazlea

MATAUKO, Edorta. Itzultzailea, Euskara eta Literaturako irakaslea IRALEn

Hogei urte bete dira aurten Xabier Montoiaren lehen liburuak argia ikusi zuela. Anfetamiña (1983) poema liburuak ildo berriak ireki zituen hizkuntza zuzena eta urbanoa euskal poesiara ekarriz egin zuen ahaleginean. Garai hartako editoreek argitaratzeko ausardiarik izan ez zutenez, Susa aldizkariak liburuak ateratzeko erabakia hartu izanaren errudun nagusia ere izan zen liburu hau.

Poesiaren bidetik etorri ziren Montoiaren lehen lanak Anfetamiña liburuari Likantropo eta Narraztien mintzoa bildumek jarraitu zioten). Bere liburuei izenburu zorrotz eta erakargarriak jartzen dizkien autore baten aurrean gaude. Komunikatzeko gaitasun hori literaturan ez ezik musikan ere garatu du Montoiak, Hertzainak taldearen hastapenetan izan baitzen, bere proiekturik pertsonalenak M-ak taldean nahiz bakarka egindako diskoetan ondu baditu ere. Letragile eta musikari bezala egindako ibilbideak izango zuen, ziur aski, eraginik bere poesian, berak noizbait kantuen letrek eta poemek zerikusirik ez dutela aipatu duen arren.

Azken urteotan ordea, prosara lerratu da Montoia. Non dago Stalin? (1991) nobela –komikiaren tradiziotik asko edaten zuena– izan zuen estreinako lana narratiban. Salmentetan best-seller kalifikazioa lortu zuen lehen euskal liburuetakoa izaki, aske zebilen Montoia liburu horretan, kanon literario tradizionaletatik urrun eta haiei barre eginez ere bai, esango genuke. Emakume biboteduna (1992) ipuin bilduma inflexio puntu inportantea izan zen. Liburu horretatik aurrera, bere literatura aintzakotzat hartu ez zuten askok aitortu zuten kontatzeko istorioak izateaz gain, istorio horiek nola kontatu bazekien norbait zegoela luma haren atzean. Ez dira ipuin gozoak, ez. Zikinak dira. Zartadak ematen dituzte eta mingarriak dira tarteka, literatura anglosaxoniarretik eta bereziki tradizio amerikarretik edaten duten istorioak. Emakume biboteduna liburuan ale ederrik baldin bazen, bost urte beranduago lortuko du bere ipuin bildumarik koherente eta –agian– ederrena Gasteizko hondartzak . Geroztik, eta liburu honen ildotik, etorri da Baina bihotzak dio ipuin bilduma –Montoia samurrago bat topatzen dugu azken urteotan, ez otzandua baina bai epeltasun printza bat ematen diena bere idatziei–.
Nobelak ere jorratu ditu, oso diferenteak jorratu ere: Hezur gabeko hilak (1999) Gerra Handian kokatutako soldaduen istorio minimalista bezain efektiboa (amerikarrek hain landua, hemen hain estilo ahaztua) eta baita Hanif Kureishi bezalako autoreen bide bertsuan egon daitekeen Denboraren izerdia bere azken nobela ere, erabat garaikidea eta euskal soziologiaren nahiz bikote harremanen erradiografia gupidagabea dena. Denak ezin eta, narratibari dagokionez, ipuingintzari lotuko gatzaizkio bereziki, eta gehiago zehaztuz, Gasteizko hondartzak liburuari erreferentzia eginez batez ere, ipuin ederrak izateaz gain, liburu bilduma batek nola izan dezakeen batasun bat –monotono izan gabe– erakusten duen adibide zoragarria den heinean.
Aukera izango dugu, halaber, bere lan poetikoaren sintesi gisa, azken aldiko argitaratu gabeko zenbait olerki ezagutzeko, baita bere kantagintzaren ale batzuk entzuteko ere.

2003-07-01